Geçmişten Günümüze Tutanak Belge ve Materyalleri Sergisi
Etkinlik Sergi
(Ankara, 13 Haziran 2016 – 19 Haziran 2016)
-
2020
Tarihi olaylar, hikayeler, savaşları gelecek nesillere aktarmak ve ticaret hesaplarını tutmak çizmenin ardından yazının icadı ile mümkün olabilmiştir. Avrupa’da hızlı yazmak için ise kısa yollar bulma ihtiyacı, ilk olarak demokrasinin doğum yeri olan Antik Yunan Akropolünde MÖ IV. yüzyılda doğdu. Atina’nın tapınak tepesindeki koruyucu tanrı Athena’nın tapınağı Antik Yunanın, Atina Demokrasisi ve Batı Medeniyetinin sembolüdür. Yine Avrupa ve Kuzey Amerika’da XVI. yüzyılın sonunda, hızlı yazı yazabilmek için bir yöntem geliştirmek için çalışan mucitlerin öncüsü İngiliz Timothy Bright oldu. Bright’ın sistemini ya da benzerlerini geliştiren birçoklarının ardından yine bir İngiliz Sir Isaac Pitman’ın öncüllerinin modelleri üzerinden geliştirdiği Pitman stenografisi öncelikle İngilizce konuşan coğrafyalarda ve daha sonra 15 dile çevrilerek tüm kıtalarda kullanıldı.
Tutanak, belli bir zaman dilimi ve mekânda, belirli bir amaç için gerçekleştirilen bir toplantıdaki sözel elemanları, belirli yöntemler ile kayda alma ve bunları belgelemek demektir. Osmanlı Devleti’nde iki nüsha olarak hazırlanan nüfus, tahrir ve şeriye sicilleri devletin belgelemeye verdiği önemi gözler önüne sermektedir. Türkiye Cumhuriyeti ile Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanak Hizmetleri Başkanlığı adını alacak olan birim ilk Osmanlı meclisleri olan Meclis-i Mebûsan, Meclis-i Ayan ve Meclis-i Umûmî’den beri Osmanlı sarayındaki meclis görüşmelerini tutanak altına almış ve en uygun biçimde sunulması sağlanmıştır. Henüz 1876’da Sultan II. Abdülhamid döneminde, Osmanlının ilk ve tek anayasası olan Kânûn-ı Esâsî’ye göre kurulmuş olan meclislerin açılmalarından önce meclis görüşmelerinin hangi yöntemle kayıt altına alınacağı, steno ve personelin eğitimi gibi konular Sadaret Tezkeresi ile yine bizzat Sultan II. Abdülhamid tarafından tanımlanmıştır. Bu meclisler 16. 03. 1920’deki İstanbul işgaline kadar çalıştı ve toplantılar tutanak altına alındı. 23. 04. 1920’de yeni cumhuriyetin başkenti Ankara’da faaliyetlerine başlayan Büyük Millet Meclisi görüşmeleri yine Tutanak Hizmetleri Başkanlığı tarafından tutanak altına alındı.
Geçmişten Günümüze Tutanak Belge ve Materyalleri Sergisi, Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanak Hizmetleri Başkanlığı tarafından düzenlendi. Türkiye Cumhuriyeti Turizm ve Kültür Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Rahmi M. Koç Müzesi, Türkiye Barolar Birliği Hukuk Müzesi ve Cumhuriyet Müzesi’nin katkılarıyla gerçekleştirildi. Belgeler, Eserler, 1930 Yılından İtibaren Stenograflar Tarafından Deşifrelerde Kullanılan Daktilo Örnekleri ve Tutanak Hizmetlerinde 1965 Yılından İtibaren Kullanılan Daktilo, Teyp ve Ekipman Örnekleri başlıklı dört ana bölümden oluşan sergi, ilk defa gerçekleştirilmiş ve sergilenen eserler ilk defa izleyici ile buluştu. 140 yıllık tutanak tarihini gözler önüne çıkaran serginin ilk bölümünde birinci ve ikinci Meclis-i Mebusan, Meclis-i ayan ile TBMM’ye ait belgeler, ikinci bölümünde özel yazma, çizme ve kitaplardan oluşan eserler, üçüncü bölümünde deşifre daktiloları ve daktilografi kitapları ile son olarak dördüncü bölümde de 1965 yılının sonrasında kullanılan daktilo, kayıt ve deşifre cihazları, bant ve bant silme aygıtları, döneme ait bilgisayarlar yer aldı. Tutanak tarihi, tutanakların hangi materyallerle tutulduğu ve bu materyallerin gelişim seyri, görüşmelerin kayıt altına alınma yöntemleri, zabit kâtipleri, stenografinin Osmanlı İmparatorluğuna getirilişi hakkındaki bilgiler sergilenen belgeler aracılığıyla izleyicilere ulaştı.
Referanslar
Aytop, D. (2016). Geçmişten Günümüze Tutanak Belge ve Materyalleri Sergisi: Katalog. Ankara: Tutanak Hizmetleri Başkanlığı Yayınları; Bowles, H. (2019). Dickens and Stenographic Mind. Oxford: Oxford University Press; Kurtcephe, İ. ve Beden, A. (2015). Türkiye Cumhuriyeti Tarihi. Konya: Eğitim Yayınevi; Thomas, R. (1992). Literacy and Orality in Ancient Greece: Key Themes in Ancient History. Cambridge: Cambridge University Press.
Ayrıntılı bilgi için bakınız
Aytop, D. (2016). Geçmişten Günümüze Tutanak Belge ve Materyalleri Sergisi: Katalog. Ankara: Tutanak Hizmetleri Başkanlığı Yayınları.