Gambreion Antik Kenti
DOĞAL VE KÜLTÜREL MİRAS Antik Kent
Ksenophon’un Hellenika adlı eserinde Mysia Bölgesi kenti olarak adı geçen Gambreion (veya Gambrion), İzmir'in Kınık İlçesi’ndeki Poyracık Mahallesi’nde lokalize edilmektedir. Burası, önemli ticaret yollarının geçtiği Bakırçay (Kaikos) Vadisi’nin orta kesiminde, Yund Dağları’nın ova ile buluştuğu bir noktadır ve vadinin en verimli bölümünü teşkil etmektedir.
Kent ile ilgili en erken bilgiler antik yazarlardan gelmekte olup MÖ V. yüzyılda gerçekleşen Pers İstilası sürecine aittir. V. yüzyılda Kaikos vadisindeki diğer yerleşimlerle birlikte Pers egemenliğine girmiş olduğu düşünülen Gambreion’un bu dönemde Gorgion adlı biri tarafından yönetildiği anlaşılmaktadır.
Alman arkeolog Alexander Conze 1887'de Poyracık'a gelmiş ve burada duvar kalıntıları, çatı kiremidi, seramik parçaları ve yazıt gördüğünü kaydetmiştir. 1936 yılında köylüler tarafından bulunan bir mezar Bergama Müzesi tarafından ortaya çıkarılmış ve tüm olarak ele geçen buluntular koruma altına alınmıştır. Buluntuların çoğunu pişmiş toprak figürinler oluşturmaktadır. Bunların yanı sıra seramikler, mavi - kırmızı - beyaz renkli cam boncuklar ve bir sikke (obolos) ele geçmiştir. Poyracık mezarından çıkan buluntular ilk olarak Otfried Deubner tarafından yayınlanmış ve eserler MÖ II. yüzyıl ortalarına tarihlenmiştir. E. Topperwein pişmiş toprak figürinleri tekrar incelemiş ve MÖ II. yüzyıl ortasından MÖ I. yüzyılın ilk yarısına kadar uzanan bir döneme tarihlemiştir. Gambreion antik kenti, 1991 yılında Ege Üniversitesi Klasik Arkeoloji Bölümü’nden Doç. Dr. Nuran Şahin danışmanlığında, Seher Özkan tarafından yürütülen bir lisans tezinde ele alınmıştır. Daha önce yapılan araştırmalara dayanan bu çalışmada Poyracık Mezarı’ndan ele geçen eserler detaylı bir şekilde tekrar değerlendirilmiştir. Bu tez 1993 yılında Bergama Belediyesi tarafından kitapçık olarak yayınlanmıştır. Ege Üniversitesi Klasik Arkeoloji Bölümü'nden Prof. Dr. Ömer Özyiğit 2004 yılında malzemeyi tekrar ele aldığı yeni bir makale yayınlamıştır. Makalede Poyracık mezarında üç ayrı gömü bulunduğu, bunlardan ilkinin MÖ 210-200 civarına, ikincisinin 140 civarına, üçüncüsünün ise MS III. yüzyıla ait olduğunu ileri sürülmüştür.
Bu çalışmalar dışında yörede kapsamlı bir yüzey araştırması veya kazı çalışması yapılmamıştır. Bu nedenle Gambreion antik kentinin kapladığı alan bilinmemektedir. Ancak Poyracık’ın hemen arkasında yükselen Hisarlık Tepesi’nin akropolis (iç kent/ yukarı kale) olduğu düşünülmektedir.
Gambreion özellikle sikkeleri ile tanınmaktadır. A. Conze’a göre Gambreion Kaikos Vadisi'ndeki diğer kentlerden daha çok sikke basmış olan zengin bir kentti. MÖ 399’a tarihlendirilen en erken sikkelerinde Hellenika’da Gambreion yöneticisi olarak adı geçen Gorgion’un adı görülür. MÖ yüzyıl sikkelerinin ön yüzünde defne taçlı Apollon başı yer alırken arka yüzünde tos vuran boğa, üçayaklı kazan (tripod), gorgon veya 12 ışınlı yıldız ile birlikte ΓAM lejantı görülür.
Gambreion’un MÖ 133 yılında Pergamon ile birleştiği ve MS III. yüzyıla kadar varlığını sürdürdüğü düşünülmektedir.
Referanslar
Conze, A. (1912), Altertümer von Pergamon (Band I, Text 1): Stadt und Landschaft, Berlin; Deubner, O. (1940) “Der Grabfund von Poyracik. Ein Beitrag zur Chronologie der pergamenischen Terracoten” Türk Tarih, Arkeologya ve Etnografya Dergisi 4: 43–48; Ksenophon, Hellenika, Çev. S. Sinanoğlu. Ankara: TTK Yayınları, 1999; Özkan, S. (1993), Gambreion Antik Kenti. İzmir: Bergama Belediyesi Kültür Yayınları No:11; Özyiğit, Ö. (2004), “On the dating of the Poyracık (Gambrion) tombs finds” Istanbuler Mitteilungen 54: 331-350; Ramsay, W. N. (1890), The Historical Geography of Asia Minor, Londra; Topperwein, E. (1976), Terrakotten von Pergamon (Pergamenische Forschungen 3), Berlin.