Eustace Clare Grenville Murray

Kişi Yazar

(1823-1881)

İkinci Buckingham ve Chandos Dükü Richard Grenville’nin gayrimeşru oğlu olarak 1823 yılında doğan Grenville Murray’e, ebeveynlerinin kimliğini gizlemek için Clare soyadı verildi. Ancak daha sonra annesinin Murray soyadını da aldı. 1840’lı yılların sonunda dük babasının Grenville soyadını da alarak gerçek kimliğine kavuştu, 01. 03. 1848 tarihinde ise Oxford bünyesindeki Magdalen Kolejine – Hertford Koleji – kaydoldu. Yirmili yaşlarının ortasında gelecek kaygısına düşerek Viyana’ya gitti. Morning Post gazetesinde muhabir olmak isterken, İngiliz konsolosluğunda ücretsiz çalışan ataşe olarak işe başladı. Bu arada Charles Dickens’in Household Words adlı dergisinde yabancı seyahatler ve görgü kuralları üzerine haftalık makaleler yayımlamaya da başladı. Konsoloslukta çalıştığı için – ücretsiz ataşelik olsa dahi – yeni atanan büyükelçi, Murray’in başka bir ek iş yapmasını istemiyordu. Fakat dergide seyahat literatürü için yazdıkları da beğenilince Dickens tarafından maddi-manevi anlamda iyice desteklenen Grenville Murray, yazılarını Roving Englishman/Gezgin İngiliz kimliğiyle anonim olarak yazmaya başladı. Çok geçmeden kimliği deşifre olunca, büyükelçiye yazarlığı bırakacağına dair tutamayacağı bir söz verdi, bu nedenle Viyana büyükelçisiyle arası bozulan Murray, sırasıyla Hannover, İstanbul, Tahran ve son olarak 1858’den 1866’ya kadar Odessa’da ataşelik görevine devam etti. Grenville Murray, diplomatik kariyerinin yanı sıra 1856 yılına gelindiğinde Household Words, Morning Post ve Daily News gibi yerlerde çoğu seyahat üzerine olmak üzere, 80’e yakın makale ve sekiz kitap kaleme aldı.

İstanbul’da 1852-1854 yılları arasında yaptığı ataşelik görevi boyunca Osmanlı başkentini ve dünyasını yakından tanıma fırsatı bulan Murray, İstanbul’da bulunma görevine uygun olarak İngiliz ordu tercümanlarının yaptıkları hataları ve bu tercümanlar yüzünden ordu subaylarının Müslüman kültürünü ve dini geleneklerini tanıyıp kavrayamadığına dair keskin gözlemlerini Turkey: Being Sketches from Life adlı kitabında paylaştı. Bunun yanında kitabını bol miktarda başından geçen olayları anlatarak, karşılıklı konuşmalı, söylemsel tarzda ve Dickens’ın Household Words dergisinde yayınladığı makalelerden bol bol eklemeler yaparak bir rehber niteliğinde hazırladı. İlk olarak 1855 yılında yayınlanan kitap, 2016 yılına kadar 22 farklı baskıyla okuyucularının karşısına çıktı. Kitabında kötü İngiliz tercümanlar nedeniyle Kırım Savaşı’nda aynı safta savaşan İngiliz ve Osmanlı ilişkilerinin ilerleyemediği, Osmanlı Levant’ı ile ilişkilerin koptuğu bilgilerine yer verdi, İngiliz Dışişleri’nin bu tercümanların yerine İstanbul’da iş yapan yabancı tüccarları işe alarak durumu bir nebze olsa da düzeltmeye çabaladığını aktardı. Kitapta, Osmanlı’yı Sultan’dan paşalara, elçiliklerden binbaşılara, okul müdürlerinden reayaya, kadıdan manastırlara, Manisa’dan ülkede yapılan reformlara kadar siyasi ve idari anlamda tanıttı. Ayrıca Türk evinden Rum ateşine, Rum cenazesinden Rum evine, Seyyah evlerinden adalara, postacıdan karnavallara, Türk hamamından yol kenarı kahvehanelere kadar sosyoekonomik ve kültürel öğelerden de bahsetti. Yazar kitabın sonunda ilerde Osmanlı topraklarında seyahat edecek tüm seyyahlara Lady Mary Montague gibi kişilerin Osmanlı hakkındaki eserlerinin okunması gibi tavsiyelerden oluşan bir bölüm de hazırladı. Bu bölümde iklim ve buna bağlı olarak giyilmesi gereken kıyafetler, hastalıklar, bir kampçının yanında taşıması gereken teçhizatlar, yenebilecek yemekler, taşınabilecek para miktarı, oteller gibi vb. bilgiler de yer almaktadır.

Yararlanılan Kaynaklar

Berridge, G. R. (2013). A Diplomatic Whistleblower in the Victorıan Era the Life and Writings of E. C. Grenville-Murray. İstanbul: The Isis Press; Murray, E. C. G. (1855). Turkey, Being Sketches From Life. Londra: G. Routledge; Watkinson, S. (2018). The Stevens family: consuls in Malta and the Levant, Journal of Maltese History, 5(2): 62-75.