Erişilebilir Turizm

Kavram Üretim Yönetimi ve Pazarlama

Dünya nüfusunun yüzde 30’unun yaşamının bir aşamasında erişim gereksinimine sahip olma olasılığı vardır. Dünya çapında 2000 yılında 607 milyon kişinin yaşlanması ve bunun 2015 yılında 901 milyon kişiye ulaşması göz önüne alınırsa 2050 yılında yaklaşık 2,1 milyar kişinin 60 yaş ve üzeri olacağı tahmin edilmektedir. Bunun nedenlerinden biri, Bebek Patlaması Kuşağı’nın (1943-1960) uzun yıllar yaşamış olması ve yaşlanmasıdır. Dolayısıyla, İkinci Dünya Savaşı’na (1939-1945) tanıklık etmiş bireyler ve çocukları, nüfus yaşlanmasından belirgin bir şekilde etkilendi. Buna göre dünya nüfusunun 60 yaş ve üzerindeki büyüme oranı 2010-2015 döneminde en üst seviyeye ulaştı. Dünya genelinde yaşlı nüfusun artması ve beraberinde çeşitli erişim gereksinimlerinin ortaya çıkması turizm alanında da kendini hissettirdi.

Diğer taraftan ise, diyabet, astım, obezite gibi hastalıkların yaygınlaşması, genetik hastalığı bulunanlar yanında yaşlı, hamile ve engelli bireylerin topluma katılımının sağlanmasına ve turizm faaliyetlerinin erişilebilir bir şekilde yerine getirilebilmesine dair ülkelerin yasal düzenlemeleri ve politikaları dikkatleri çekti. Örneğin; 2001 yılında Birleşmiş Milletler Dünya Turizm Örgütü tarafından yayımlanan Küresel Turizm Etik Kuralları arasında tüm bireylerin engelsiz olarak turizm faaliyetlerinden faydalanma haklarını kullanabilmeleri ve bu doğrultuda bireylerin turizm için teşvik edilmesi gerektiğinin altı çizildi. Diğer taraftan, Engelli Haklarına İlişkin Sözleşme’nin 2006 yılında hazırlanmasının ardından imzaya açılması ve 03.05.2008 tarihinde yürürlüğe girmesi, XXI. yüzyılın ilk kapsamlı insan hakları sözleşmesini de ortaya çıkardı.

Türkiye, bu sözleşmeyi 2007 yılında imzaladı. Türkiye’deki çalışmalar özellikle 1950 ve sonraki yıllarda engelli bireylerin örgütlenmesi ve haklarının eşitlik ilkesiyle anayasal güvence altına alınması, özel eğitim programlarının açılması gibi oluşum ve düzenlemelerle kendini gösterdi. Erişilebilir turizm faaliyetleri bakımından yasal düzenlemeler, ulaştırma, konaklama, yiyecek içecek ve diğer turizm hizmetlerinin destinasyonlarda gelişmesini de sağladı. Örneğin; 5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanun, 2022 sayılı 65 Yaşını Doldurmuş Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkında Kanun (ulaştırma araçlarında belli oranlarda indirim uygulanması vb.) gibi pek çok yasal düzenleme aynı zamanda engelli ve yaşlı bireylerin turizme erişiminin önünü açtı.

Avrupa’da yaşlılar ve özel ihtiyacı olan bireyler için erişilebilir turizme ilginin arttırılması yönünde çalışmalar da mevcuttur. Bu çalışmalar erişilebilir turizmi geliştirerek, yalnız fırsat eşitliği ve insan haklarını desteklememektedir, bunun yanında genel turizm destinasyonlarının kalitesini de iyileştirerek turizm sezonunu da uzatma fırsatı yaratmaktadır. Avrupa Komisyonu, Avrupalı seçkin destinasyonlar için 2013 yılında erişilebilir ve sürdürülebilir turizm temasını seçerek ödüller verdi. Bu vesileyle en başarılı erişilebilir ve sürdürülebilir destinasyonlar da tespit edilmiştir. Toplam 19 destinasyon arasından Türkiye’den aday olan Taraklı, Sakarya ödül almaya hak kazandı.

Ödül alan diğer erişilebilir ve sürdürülebilir turizm destinasyonları: Kaunertal Vadisi, Avusturya, Ottignies-Louvain-la-Neuve, Belçika; Stancija 1904-Svetvinčenat, Hırvatistan; Polis Chrysochous Belediyesi, Kıbrıs; Lipno, Çek Cumhuriyeti; Estonya Haapsalu Şehri; Morvan Bölgesel Tabiat Parkı, Fransa; Marathon Belediyesi, Yunanistan; Kaposvár ve Zselic bölgesi, Macaristan; Cavan Town ve Çevresi, İrlanda; Pistoia, İtalya; Liepāja, Letonya; Telšiai, Litvanya; Horsterwold, Hollanda; Przemyśl, Polonya; Jurilovca, Romanya; Laško, Slovenya; Guara Dağları ve Kanyonları Doğal Parkı, İspanya.

Türkiye’de gerçekleştirilen erişilebilir diğer uygulamalar arasında konaklama işletmesi odalarına erişim, özel gereksinimi olan bireylere yönelik düzenlenmiş odalar, plaj ve denize erişim, havuz suyuna erişim, yiyecek içecek menüsüne ve web sitesine erişim (Braille alfabesi içeren menü veya sesli menü-web gibi) ve yiyecek içecek ürünlerine erişim (diyet ürünler), lavabo ve tuvaletlere erişim, taşıtlara erişim, trafikte erişim (sesli trafik ışıkları, özel ihtiyaca yönelik yollar) gibi örnekler mevcuttur. Buna karşın tüm turizm işletmelerinde ve ortamlarda bu uygulamaların yer almaması ve tüm özel gereksinimi olan bireyleri kapsamaması ise henüz aşılamamış engeller arasındadır.

Yararlanılan Kaynaklar

European Commission MEMO. (2016). European Destinations of Excellence (EDEN) awards, 19 destinations across Europe win awards for accessible and sustainable tourism, Brussels, http://europa.eu/rapid/press-release_MEMO-13-972_en.htm, (Erişim terihi: 30.05.2019); Kara, B. (2016). Türkiye’de Engelli Bireylerin Yasal Hakları ve Uygulamadaki Yeri, International Journal of Social Science, 48: 249-260; United Nations World Tourism Organisation. (2001). Global Code of Ethics for Tourism, For Responsible Tourism, 21 December 2001, A/RES/56/212, http://cf.cdn.unwto.org/sites/all/files/docpdf/gcetbrochureglobalcodeen.pdf, (Erişim tarihi: 30.05.2019); United Nations, Department of Economic and Social Affairs, Population Division. (2015). World Population Ageing (Report), (ST/ESA/SER.A/390), New York. https://www.un.org/en/development/desa/population/publications/pdf/ageing/WPA2015_Report.pdf adresinden alınmıştır. (Erişim tarihi: 29.05.2019); United Nations-Disability, Department of Economic and Social Affairs (2019). Convention on the Rights of Persons with Disabilities (CRPD). https://www.un.org/development/desa/disabilities/convention-on-the-rights-of-persons-with-disabilities.html adresinden alınmıştır, (Erişim tarihi: 29.05.2019).

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Darcy, S. ve Dickson, T. (2009). A whole-of-life approach to tourism: The case for accessible tourism experiences, Journal of Hospitality and Tourism Management, 16(1): 32-44.