Ellison, Grace Mary

Kişi Yazar Seyyah

(1880 – 1935)

1880 yılında Yüzbaşı John Ellison’un kızı olarak İskoçya’da dünyaya geldi. Rochester Gramer Okulu (İngiltere) ve Halle Üniversitesinde (Fransa) eğitim gördü. Babasının hikayelerinden etkilenerek dünyayı dolaşmaya karar verdi. Özellikle Türkiye ile ilgilenen bir gazeteci olan Ellison, 1900’lü yılların başından itibaren defalarca kez İstanbul’a geldi, Meşrutiyetin ilan edildiği 1908 yılında da İstanbul’da bulundu, Padişah II. Abdülhamit tarafından Şefkat Nişanı ile ödüllendirildi. Feminist yönüyle öne çıkan yazar, özellikle kadınlarla ilgili yazılar yazdı ve kadınların eğitimi ile ilgili çalışmalar yaptı.

Hemşirelik eğitimi almamış olmasına rağmen Birinci Dünya Savaşı sırasında, Fransız Tabipler Birliğinin bünyesinde hemşire olarak hizmet verdi. 1917 yılında hastalandı, birkaç ay Bordeux’da bulunan bir hastanede tedavi gördü. Fransız hükümeti tarafından savaş sırasındaki hizmetleri sebebiyle ödüllendirildi, savaştan sonra da hemşirelerin eğitimi ve çocukların bakımı ile ilgili çalışmalar yürüttü.

Pierre Loti’nin kitapları sebebiyle doğuya ve özellikle Türkiye’ye duyduğu ilgi ve sevginin arttığını belirten Ellison, 1915 yılında İstanbul’da Bir Konak ve Yeni Kadınlar, 1923 yılında Bir İngiliz Kadını Gözüyle Kuva-i Milliye Ankara’sı, 1928 yılında Turkey To-day (Bugünkü Türkiye) kitaplarını yayınladı. Söz konusu kitapların yazım sürecinde Kurtuluş Savaşı yılları da dâhil olmak üzere pek çok kez Türkiye’ye gelen Ellison, Mustafa Kemal Paşa ile de birçok kez görüştü ve röportajlar yaptı.

Orijinal adı An English Woman in Angora olan kitabı, Bir İngiliz Kadını Gözüyle Kuva-i Milliye Ankara’sı adıyla 1973 yılında Milliyet Yayınları tarafından basıldı. Kitabın çevirmenliğini İbrahim Turek üstlendi. 1923 tarihinde gemiyle İzmir’e yaptığı seyahati anlatarak başladığı bu kitapta, seyahat sırasında uğradığı Malta, Atina ve İzmir’i anlatmış, Ankara’da geçirdiği günleri, genç Türkiye’ye dair izlenimlerini, Mustafa Kemal Paşa ile yaptığı görüşmelerin detaylarını yazdı, Ankara dışında Bursa, Bilecik ve İstanbul’a yaptığı seyahatlere yer verdi.

Orijinal adı An English Woman in a Turkish Harem isimli kitabı ilk kez Neşe Akın tarafından İstanbul’da Bir Konak ve Yeni Kadınlar adıyla Dergah Yayınları tarafından yayınlandı. Yazar, kitabın orijinal adında ve birçok yerinde geçen Harem kelimesini, sanılandan farklı olarak saraydaki harem hayatını tanımlamak için değil, İstanbul’da misafir olarak kaldığı Fatma isimli arkadaşının konağını tanımlamak için kullandı. Ayrıca kutsal ve yasak anlamlarına gelen bu kelimenin Avrupa genelinde yanlış anlaşıldığını belirtti. Yazar, kitabın genelinde Türk örf ve adetlerini, İstanbul’u, kadınların ev yaşamlarını anlattı, Türk halkıyla ilgili olumlu izlenimlerine sık sık yer vermesine karşın özellikle çok eşliliğe eleştiriler getirdi.

1928 yılında basılan Turkey To-day isimli kitabı Türkçe’ye henüz çevrilmedi (Kitabın orijinal isminde to ve day sözcüklerini tire işareti ile özellikle ayırmıştır). Bugünkü Türkiye olarak isimlendirebileceğimiz kitabın ilk sayfasında Türkiye Cumhurbaşkanı Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın fotoğrafı yer almaktadır. Kitapta Osmanlı İmparatorluğu’nun son yıllarındaki durumu ile Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk beş yılının sonrası gelinen nokta sosyal, siyasal, kültürel ve ekonomik açılardan karşılaştırıldı, iki dönem arasındaki farklar Cumhuriyete övgüler düzülerek anlatıldı. Yazar bu kitapta Ankara’nın yanı sıra İzmir, Konya, Adana, Tarsus ve Mersin’e yaptığı seyahatlerden izlenimlerini aktardı, Türkiye dışında Kudüs’e yaptığı seyahatine de yer verdi.

Yukarıda sayılanlar dışında Abdülhamit’in Kızı, Fransız Ateş Hattında Bir İngiliz Kadın, İşgal Altındaki Almanya’da Bir İngiliz Kadın, Kadın Olmanın Dezavantajları, Yugoslavya: Yeni bir Ülke ve Halkı gibi kitapları da bulunan gazeteci, 1935 yılında Berlin’de hayatını kaybetti. Grace Mary Ellison’un, Marc Helys adıyla yazılar yazan Fransız gazeteci Madame Léra ile aynı kişi olabileceği iddia edilmektedir.

Yararlanılan Kaynaklar

Döşkaya F.Ç. Grace Ellison: An Englishwoman In A Turkish Harem. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XVI(33): 93-104; Ellison G. (1928) Turkey To-day. Londra: Hutchinson & Co. Publishers Limited; Ellison G.M. (2017) İstanbul’da Bir Konak ve Yeni Kadınlar (Çev. Neşe Akın). İstanbul: Dergah Yayınları; Ellison G.M. (1973). Bir İngiliz Kadını Gözüyle Kuvay-ı Milliye Ankarası (Çev. İ. S. Türek). İstanbul: Milliyet Yayınları; https://www.haberturk.com/yazarlar/murat-bardakci/2712163-ataturk-ayasofyayi-ibadete-kapatip-muzeye-cevirmeye-t-1923te-karar-vermisti, (Erişim tarihi: 08.01.2021).