Dikey Bütünleşme

Kavram

Faaliyet gösterdiği pazar içerisinde rekabet edebilmek, daha fazla kar edebilmek, maliyetleri en aza indirebilmek, hayatta kalabilmek gibi çeşitli nedenlerle işletmeler birtakım rekabet stratejileri geliştirirler. Bu stratejilerden biri de bütünleşme stratejileridir. İşletmeler, dikey ve yatay olmak üzere iki farklı şekilde bütünleşme stratejilerini uygulayabilirler. Bunlardan aynı sektör içerisinde faaliyet gösteren rakipler arasındaki birleşme ve satın almalar yatay bütünleşme olarak tanımlanırken; dağıtım kanalı veya tedarik zinciri üzerinde bulunan işletmeler arasındaki birleşmeler veya satın almalar dikey bütünleşme olarak tanımlanmaktadır.

Tedarik zinciri üzerinde, işletmenin girdilerini sağlayan tedarikçi pazarında faaliyet gösteren işletmelere yönelik bütünleşmeler geriye doğru dikey bütünleşme olarak tanımlanmaktadır. Örneğin dışarıdan çamaşırhane hizmeti satın alan bir konaklama işletmesinin maliyetlerini azaltmak adına bir temizlik şirketini satın alması ya da birleşmesi geriye doğru dikey bütünleşmedir. Benzer şekilde bir tur operatörünün paket turu oluşturan unsurlardan biri olan konaklama işletmesini satın alması ya da bütünleşmesi de geriye doğru dikey bütünleşmeye örnektir. Tedarik zinciri üzerinde, işletmenin ürünlerinin tüketiciye ulaşmasını sağlayan dağıtım kanalına yönelik birleşme veya satın almalar ise ileriye doğru dikey bütünleşme olarak tanımlanmaktadır. Bir havayolu şirketinin bir seyahat işletmesi ile bütünleşmesi ya da bir tur operatörünün online rezervasyon şirketini satın alması ileriye doğru dikey bütünleşmeye örnektir.

Dikey bütünleşmeler, birleşme ve satın alma olmak üzere iki farklı şekilde gerçekleşebilir. Bir işletmenin bütünleşmek istediği şirketi satın alması satın alınan şirketin tüzel kişiliğinin tamamen ortadan kalması anlamına gelirken, birleşmelerde tüzel kişiliğin korunması söz konusudur. Her iki durumda da bütünleşme öncesi markanın kullanılması ya da yeni bir marka oluşturulması bütünleşmeyi gerçekleştiren şirketin rekabet stratejisine bağlı olarak değişmektedir. Örneğin bir konaklama işletmesiyle bütünleşen bir tur operatörü marka değerini yansıtmak için bütünleştiği konaklama işletmesine kendi adını vermek isteyebilecektir. Diğer taraftan bir temizlik firmasıyla bütünleşen konaklama işletmesi bütünleştiği firmanın pazardaki payını koruyabilmek adına eski adını kullanmaya devam etmeyi tercih edebilecektir.

Referanslar

Göral, R. (2014). Turizm İşletmelerinde Stratejik Yönetim. Ankara: Detay Yayıncılık; Şimşek, M. (2008). Turizm İşletmelerinde Dikey Bütünleşme ve Ekonomik Etkileri, Sosyal Bilimler Dergisi, 5 (1): 24-36; Ülgen, H. ve Mirze, S.K. (2013). İşletmelerde Stratejik Yönetim (Sekizinci baskı). İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım.

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Ülgen, H. ve Mirze, S.K. (2013). İşletmelerde Stratejik Yönetim (Sekizinci baskı). İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım.