Destinasyon Yaşam Eğrisi
Kavram
-
2019
Destinasyonlar içlerinde birçok kaynaklar barındıran politik sınırlardan ziyade coğrafi bölgeler olarak tanımlanır. Destinasyonlarda birçok aktivite bulunmakta ve ziyaretçiler açısından düşünüldüğünde, bu bölgeler ziyaretçilerin turizm ile ilgili aktivitelere katılmak için geçici olarak konakladıkları yerler olarak düşünülmektedir. Destinasyonlar da tıpkı diğer ürünler gibi bir ürün olarak ele alınmaktadır. Bu açıdan değerlendirildiğinde tıpkı ürünler gibi destinasyonların da dönemleri bulunur ve bu destinasyonları her bir dönem için farklı deneyimler elde etmek isteyen farklı turist tipleri ziyaret etmeyi tercih ederler.
Destinasyon yaşam eğrisi, destinasyonların turizm hareketleri ile birlikte zaman içindeki gelişim dönemlerinin grafik ile açıklanması olarak tanımlanmaktadır. Butler, 1980 yılında destinasyonların dalgalanan ve azalan popülerliklerini, temel s eğrisi adını verdiği bir eğri ile açıklamaya çalışmıştır. Butler, bu çalışmasını destinasyonların zaman içinde değişip gelişeceği ve dinamik olduğu varsayımına dayandırmıştır. Bu değişimin turistlerin istek ve ihtiyaçlarındaki değişme, destinasyondaki doğal kaynakların veya kültürel kaynakların bozulması gibi faktörlerle olabildiğini öngörmüştür.
Butler, destinasyonu tıpkı bir ürün gibi ele almış ve ürün yaşam döngüsünde bir ürün için öngörülen ürünün pazara girme aşaması, gelişme aşaması ve belirli bir dönem sonra duraklama ve gerileme aşamalarını destinasyonlara uyarlamıştır. Butler, destinasyon yaşam eğrisini altı aşamalı olarak tanımlamıştır. Birinci aşama olan “keşif aşaması” döneminde destinasyonda turistlere yönelik olarak herhangi bir turizm olanağı yoktur. Bu dönemde destinasyona gelen turistler az sayıda ve macera arayan niteliktedir. Turizm sosyolojisi alanında turist tipleri ile ilgili yapılan çalışmalardan örnek verilecek olursa, Plog’un dış merkezli (allocentric) tip turistleri veya Cohen’in kâşif veya araştırıcı tip turistleri destinasyonların bu dönemlerinde destinasyonu ziyaret etmeyi tercih ederler. Bu tip turistler macera arar ve bireysel keşif yapmaktan hoşlanırlar. Kendi seyahatlerini kendileri planlar ve gelişmiş destinasyonlara seyahat etmekten kaçınırlar. Bu dönemde turistlere yönelik herhangi bir turizm faaliyeti bulunmaz ve turistler daha çok destinasyonun doğal yapısından etkilenmektedir.
İkinci aşama olan “katılım aşaması”nda destinasyonda turizm ile ilgili faaliyetler gelişir ve belirli bir mevsimsel değişimle belirli bir pazar oluşur.
Üçüncü aşama gelişme (büyüme) aşaması olarak adlandırılır. Bu dönemde destinasyon ile ilgili tutundurma faaliyetleri artar ve turizm olanakları fazlalaşır. Turizm faaliyetlerinin gelişmesi ile birlikte destinasyondaki ticari faaliyetler daha çok bölge dışından gelen kişiler tarafından yapılmaya başlar ve yerel halkın turizm faaliyetlerinin gelişimindeki rolü gittikçe azalır. Özellikle turizm sezonu içinde turistlerin sayısı destinasyonda yaşayan yerel halkın sayısını oldukça aşar. Bu dönemde Plog’un sınıflandırmasına göre orta merkezli (mid-centrics) veya Cohen’in sınıflandırmasına göre bireysel kitle turisti (institutionalized) turist bölgeyi ziyaret etmeyi tercih etmektedir. Bu tip turistler çeşitli turizm olanaklarına sahip olan destinasyonları tercih etmektedir. Seyahatlerinde nasıl zaman geçireceklerini önceden planlamamakla birlikte genel olanaklar ile ilgili seyahat acentasından destek alırlar.
Dördüncü olarak olgunluk aşaması'nda destinasyon gelişmeye devam etmekle birlikte gelişim hızı düşer. Destinasyonun ekonomisinin önemli bir kısmı turizme dayanır. Destinasyon beşinci aşama olarak durgunluk aşaması'na geldiğinde destinasyonun iyi kurgulanmış bir destinasyon imajı oluşur ve destinasyon kapasitesine göre en yüksek sayıya ulaşır ancak moda olmaktan çıkar. Bu aşamada destinasyona Cohen’in örgütlenmiş kitle turistleri (organized mass turist) ve Plog’un ruhsal merkezli (psychocentric) tip turistleri gelmeyi tercih ederler. Bu tip turistler, bilinen yerlere grup halinde gitmekten hoşlanır ve paket turları tercih ederler. Genellikle aynı destinasyonlara seyahat etme eğilimindedirler.
Olgunluk aşamasından sonra beş olasılık (A, B, C, D, E) karşımıza çıkmaktadır. Bu aşamalar destinasyonun yenilenmesi veya düşüşe geçmesi arasındaki aşamalardır. Düşüş aşaması'nda destinasyon yeni destinasyonlarla rekabet edememekte ve pazarda düşüş meydana gelmektedir. Bu aşamadaki destinasyon uzun süre kalmak için değil, daha çok günlük olarak veya hafta sonu gelmek amacı ile kullanılmaktadır. Bu aşamada destinasyona gelen turist sayıları azaldığı için turizm işletmeleri de kapanmakta veya sayıca azalmaktadır. Ancak destinasyon yenileme/canlandırma aşaması'na da gelebilir. Bu aşamada destinasyon turizmde kullanılmamış yeni doğal zenginliklerini çekicilik unsuru olarak kullanabilir ve faaliyetlerini buna göre yönlendirebilir. Bu aşamada destinasyonun destinasyon yaşam eğrisinde hangi noktaya doğru eğilim göstereceği destinasyon yönetiminin başarısına bağlıdır.
Referanslar
Avcıkurt, C. (2003). Turizm Sosyolojisi. Ankara: Detay Yayıncılık; Butler, R. W. (1980). The Concept of a Tourism Area Cycle of Evolution, Canadian Geographer, 24: 5-12; Mason, P. (2011). Tourism Impacts, Planning and Management. Oxford: Elsevier; Pike, S. (2008). Destination Marketing. Oxford: Elsevier.
Ayrıntılı bilgi için bakınız
Butler, R. W. (1980). The Concept of a Tourism Area Cycle of Evolution, Canadian Geographer, 24: 5-12.