Denho
Dinsel İbadet Ortamı Dinsel Ritüel Diğer Dinsel İnanışlar Diğer Dinlere Ait Mezhepler
-
2025
Süryanice açığa çıkma, görünme, Tanrı’nın tezahürü ya da dünyaya görünüşü anlamına gelen Denho, Batı Hıristiyanlığındaki Epifani ya da Teofani bayramıyla benzerlik gösterir. Denho’nun kökeni, erken Hıristiyanlık dönemine dayanır. İlk Hıristiyan topluluklar, Hz. İsa’nın doğumu, vaftizi ve mucizeleri gibi “Tanrı’nın dünyaya görünmesini” temsil eden olayları tek bir bayram altında kutlardı. Zamanla bu olaylar ayrıştırılmış, doğum (Noel) ayrı bir tarihe alınmış, Denho ise Hz. İsa’nın vaftiz edilerek Mesih olarak ilan edildiği gün olarak belirginleşmiştir.
Doğum sözcüğünün Süryanicedeki karşılığı olan mavlodo, Hz. İsa’nın Meryem’den tabii doğması anlamına gelir. Doğuş sözcüğünün, doğum sözcüğünün yerine kullanılmasının Türkçede kavram karmaşası yaratarak yanlış ve düşük anlamlara neden olduğu öne sürülmektedir. Soyut doğuş örneğin, güneşin doğuşu kavramı, Süryanicedeki Denho yani Vaftiz Günü karşılığıdır. Bu ifade, Hz. İsa’nın vaftizi anlamına gelmektedir.
Denho Bayramı (Holy Epiphany) 6 Ocak’ta kutlanır. Hz. İsa’nın vaftizine remiz olarak “haçın suya atılma yortusu” olarak da isimlendirilir. Bu tarih, Hz. İsa’nın vaftiz edilerek halka Tanrı’nın Oğlu olarak tanıtıldığı gün olarak kabul edilir. Süryani inanışına göre bu gün, Tanrı’nın insanlara İsa Mesih aracılığıyla göründüğü gündür. Bu tarih geldiğinde kiliselerde özel ayinler düzenlenir. Kutsal su törenleri yapılır, vaftiz geleneği sembolik olarak yeniden canlandırılır. Cemaat üyeleri, kutsanmış sudan içer veya bu suyu evlerine götürür. Dua, ilahi ve dini törenler eşliğinde kutlanır.
Ortodoks Rumlar bu bayramda Hz. İsa’yı temsilen suya haç bırakır, gençler de suya atlayarak haçı çıkarmaya çalışır. “Denizden haç çıkarma” töreninin bir diğer adı “Ta Fota” yani Işıklar Bayramıdır. Eski takvimlerde “ilkâ-yı salîb fi’l-mâ” şeklinde geçtiği söylenir. Haçı bulan kişi, bir haçla ödüllendirilir. Bu bayram, Ermeni Ortodoksları arasında “Dzununt” veya “Vaftiz Yortusu” olarak bilinir. 6 Ocak’ta kutlanmakla birlikte, kutlamalar aslında 5 Ocak'ta başlar. Bu tarihten önce oruç tutulur ve gün batımından ertesi gün batımına kadar yalnızca bitkisel besinler tüketilir. O akşam, aile üyeleri bir araya gelir ve sofrada mutlaka balık bulunur.
Süryani kiliselerinde bu olay, suyun kutsanması töreniyle sembolik olarak canlandırılır. Kutsanan suyun günahlardan arınma, şifa verme, koruma sağlama gibi ruhsal faydalar getirdiğine inanılır. Bu su, ayin sonrası cemaate dağıtılır ve bazı aileler kutsal suyu evlerine götürerek yıl boyunca saklarlar.
Kültürel bakımdan Süryani Ortodoks ve Katolik topluluklar için yılın en önemli ruhani günlerinden biri olan bu gün aynı zamanda toplumsal dayanışmanın ve birlikte ibadet etmenin sembolüdür. Türkiye’de Mardin, Midyat ve Tur Abdin bölgesi gibi Süryani yoğunluklu yerleşimlerde halen yaşatılmaktadır. Suriye, Lübnan ve Irak’ta Süryani kiliseleri Denho’yu büyük kalabalıklar ve kortejlerle kutlar. Avrupa ve Amerika’da Süryaniler Denho’yu yaşatmak için kiliselerde ayinler düzenler ve gençlere geleneksel ilahiler öğretilir.
Referanslar
Adıyaman Süryani Kadim Metropolitliği, https://www.adiyamanmetropolitligi.org/default.asp?Sayfa=Duyurular&x=x&Id=333, (Erişim tarihi: 14. 07. 2025); Durak, N. (2000). Süryani Ortodoks Kilisesinde İbadet [Doktora Tezi]. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü; Erol, S. (2015). İstanbul Süryani Kadîm Cemaatinde Etno-Dinsel Kimliğin İnşası ve Kimlik Stratejileri [Doktora Tezi]. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü; Mataracı, M. (2021). Klasik Türk Şiirinde Hristiyanlık ve Yahudilik İle İlgili Unsurlar: XVI. Yüzyıl [Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.