Daskyleion, Eski Çağ’da Anadolu’da Hellespontiake Phrygia gibi, muhtemelen Bithynia, Paphlagonia, Phrygia ve Kappadokia’yı da kontrol eden bir valilik merkeziydi. Yerleşme toplumunun çok kültürlü yapısı (Phryg, Lyd, Pers ve Yunan toplumu ve eserleri) açısından son derece önemlidir. Ortaçağ yazarı Stephanos Byzantinos Anadolu’da Daskyleion için beş yerleşmeyi işaret edtmektedir:

1. Pausanias’ın da dile getirdiği (Paus. 4.35.11) Ephesos’un dağlarındaki Daskyleion.

2. Troia’nın düşüşünün ardından kurulan Daskyleion Kaikos Çayı’nın (Bakırçay) yukarı bölümlerindedir. Bir yazıttan bilinmektedir ama konumu kesin değildir.

3. İonia’daki Daskyleion.

4. Bithynia çevresinde yer alan Daskyleion: Marmara Denizi’nin günümüz Eşkel Mahallesi’nde konumlanmıştır (Plin. HN 5.143; Ptol. Geog. 5.1.4; Steph. Byz. S.v. Bryllion).

5. Daskylitis Gölü (büyük ihtimalle günümüz Manyas Gölü) kıyısındaki Aiol veya Phryg kenti (Strabon 12.3.22; 8.10-11; 13.1.9).

Tarihçiler ve arkeologlar Manyas Gölü kıyısında bir höyük olan, günümüz Bandırma ilçesine 30 kilometre uzaklıktaki Ergili Mahallesi yakınındaki Hisartepe üzerindeki kalıntıları satraplık merkezi Daskyleion olarak tanımlamak konusunda hemfikirdir. Eski Çağ kaynaklarında Manyas Gölü’nün adı Daskylitis Limne olarak geçmektedir. Ksenophon (Hellenika, 4.1.15 ve 16) Daskyleion’daki satrap sarayından ve gönenç içinde bulunan çevredeki büyük köylerden bahsetmektedir. Buna ek olarak egzotik hayvanların yer aldığı çevrili veya açık av parkların (paradeisos) varlığından bahsetmektedir. Günümüzde 300’den fazla kuş türüne ev sahipliği yapan Manyas Gölü, Pers dönemindeki Paradeisos av bahçelerine uygunluğunu sürdürmektedir.

Geleneğe göre kentin ismi Lydialı bir soylu olan Daskylos’tan gelmektedir. Daskylos’un annesi saray entrikaları sebebiyle Sardis’ten Hellespontiake Phrygia’ya kaçmış, sonradan Daskyleion adını alacak olan kente yerleşmiş ve çocuğunu burada doğurmuştur. Kentin önceki ismi bilinmemektedir.

Persler, Daskyleion’a MÖ VI. yüzyılın ortalarından kısa süre sonra gelmişlerdir. İlk Çağ yazarları Perslerin burada saraylar ve güzel bahçeler kurarak yaklaşık 200 yıl boyunca yaşadıklarını aktarmıştır. Büyük İskender MÖ 334 yılında Granikos’ta Pers ordusunu yendikten çok kısa süre sonra Daskyleion’u da hakimiyeti altına almıştır. Seferine devam etmeden önce de bir Makedonyalı komutanı küçük bir ordu ile burada bırakmıştır.

Hisartepe’deki kalıntılar Manyas Gölü’nde çalışmalar yapan Alman asıllı zoolog K. Kosswig’in dikkatini çekmiştir. Bunu arkadaşı Alman Arkeoloji Enstitüsü İstanbul şubesi başkanlarından K. Bittel’e haber vermiş, Bittel burada bir araştırma yaptı ve buraya gelerek bu yıkıntıların o zamana kadar nerede olduğu tartışmalı Daskyleion olduğunu öne süren bir makale yayımlamıştır. Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk arkeologlarından Ekrem Akurgal tarafından Daskyleion’da ilk arkeolojik kazılar 1954 yılında başlamış ve 1959 yılına kadar devam etmiştir. Arkeolojik kazılar uzun bir aradan sonra da 1988 yılında Tomris Bakır tarafından tekrar başlatılmıştır. Daskyleion 2009 yılından itibaren Kaan İren tarafından kazılmaktadır.

Bu çalışmalar sırasında 406 adet Pers mühür baskısının bir arşiv yapısında keşfi, hem Hisartepe üzerindeki kalıntıların Daskyleion’a ait olduğu iddiasını güçlendirmiştir, hem de kentin idari özelliklerine ışık tutmuştur. Tunç Çağı’na tarihlenen bazı küçük buluntular ele geçse de, yerleşimin MÖ erken VIII. yüzyılın sonlarından önce başlamadığı savlanmıştır. Kazılarda Arkaik dönem evresinden birçok Phryg, Lydia ve Yunan üretimi eser ele geçirilmiştir. 1990 yılında ele geçen Phryg alfabesinde uzun bir yazıt Phryg kültürünün Anadolu’nun batısındaki varlığını kanıtlamıştır.

Ortaya çıkarılan Lydia dönemine ait bir glacis (eğimli destek duvarı) ile çok evreli bir mutfak dikkate değer niteliktedir. Yine bu döneme ait değerli metallerden yapılma bir pektoral, ünik bir eser olarak kayıtlara geçmiştir. Kazılarla ortaya çıkarılan Pers yapılarının işlevleri halen tartışma konusudur. 2003 yılında ortaya çıkarılan, ortasında bir kanal bulunan bir yol/döşemenin kült işlevi olduğu düşünülmektedir. Perslerin yönetimi altında Phrygler, Lydler ve diğer toplumlar yerleşimde bir arada yaşamışlardır. Hellenistik döneme ait evler ve destek duvarları da kazılar sonucunda ortaya çıkarılmıştır.

MÖ II. yüzyıldan sonra yerleşim bir süre için terk edilmiş görünmektedir. Ele geçen çok az Roma İmparatorluk dönemi malzemesi yoğun bir yerleşimin olmadığına, ama belki bir çiftlik hayatına işaret etmektedir. Arkeolojik buluntulara göre; İlk Çağ’ın sonlarında yerleşimin tekrar hareketlendiği, tekrar yerleşimlerin başladığı ama Erken Doğu Roma döneminin sonlarında yavaşladığı gözlemlenmektedir. Ardından Hisartepe üzerinde MS XI. ve XII. yüzyıla ait bir Ortaçağ kalesi, daha erken yapılara ait taşların devşirme olarak kullanılmasıyla inşa edilmiştir.

Höyük üzerindeki yerleşimin etrafında Anadolu-Pers üslubunda, bazıları Aramca, yazıta sahip birçok kabartmalı mezar steli bulunmuştur. Bunların bir kısmı soylular için oluşturulan kentin doğu ve güneyindeki tümülüslerle ve kaya mezarları ile ilgilidir. Bu mezarlar da pek çok bulgular vermektedir.

Daskyleion MÖ VII. yüzyıldan itibaren Phrygia içlerine nehir vadileri ve kara yolları üzerinden yürüyen kültürel ve materyal alışveriş için önemli bir durak noktası olmuştur. Daskyleion’un önemli bir ticari durak noktası olmasının bir diğer sebebi de Kyzikos’daki limana yakın konumudur. Bu kent Kyzikos ile bağlantılı olarak tüccarlar ve zanaatkârların alış-verişleri için güvenli bir istasyon görevi görmüştür.