Çelebi

YERLEŞİM MERKEZİ İlçe Yerleşimi

Çelebi, Kırıkkale il merkezinin 57 kilometre güneyinde yer almaktadır. Doğudan Karakeçili, batıdan Bahşılı, kuzeyden Keskin ilçeleriyle; güneybatıdan Ankara’nın Bala ve güneydoğudan Kırşehir’in Kaman ilçeleriyle çevrilidir. İlçe merkezi Çelebi Dağı’nın eteklerine kurulmuş olup ortalama rakımı 1100 metredir. İlçe 223 kilometrekare yüzölçümüne sahiptir. İlçede önem arz eden su kaynağı yoktur. Ancak Kızılırmak Nehri batı sınırı boyunca Keskin, Karakeçili ve Bala ilçelerini birbirinden ayırmaktadır. Yer şekilleri açısından engeli bir yapıya sahiptir. Ancak ilçe topoğrafyasının genelini geniş düzlükler oluşturmaktadır. Kışları oldukça soğuk ve kar yağışlı, yazları ise İç Anadolu genelinde olduğu gibi kurak ve oldukça sıcak geçen karasal iklim hakimdir. Son yıllarda küresel ısınmadan kaynaklı kar yağışları yok denecek kadar azalmıştır.

Çelebi’nin tarihsel süreci incelendiği zaman Osmanlı döneminde küçük bir köy statüsünde olduğu anlaşılmaktadır. Osmanlı dönemi boyunca Konur Kazası’na bağlı bir köy olan Çelebi’nin Oğuz Türkmenlerinin Harameyn koluna bağlı bir boydan geldiği bilinmektedir. Geleneksel anlatıya göre XVI-XVII. yüzyıllarda günümüzde “Kavasözü” olarak adlandırılan bölgeye Harameyn aşiretine bağlı Döğer boylarından Türkmenler gelip yerleşmiştir. Sonrasında bu iskân edilen bölge zaman içerisinde “Çelebi” ilçesini oluşturmuştur. İlçenin derin tarihine ait ne yazık ki arkeolojik bulgular ve yazılı kaynaklar bulunmadığı için Osmanlı öncesindeki seyri hakkında bilgiler oldukça kısıtlıdır. Keskin ve Kaman çevresinde Frig, Hitit ve diğer uygarlıklara dair verilerin olması Çelebi çevresinde de bazı yerleşimlerin var olduğunu düşündürmektedir. Zira ilçeye bağlı olan Kaldırım Köyü’nde yer alan Sarı Musalı Höyüğü önemli bir arkeolojik potansiyele sahiptir. Resmi kaynaklara göre Çelebi, 1967 yılında belde statüsüne kavuşmuş, 20 Mayıs 1990 tarihinde 20523 sayılı kanun ile Keskin ilçesinden ayrılarak ilçe olmuştur. Çelebi’nin ilçe olmasındaki en büyük pay 1989 yılında Kırıkkale’nin Ankara’dan ayrılarak müstakil bir il olmasıdır.  

2024 yılı nüfus verilerine göre ilçenin toplam nüfusu 2748’dir. Bu nüfusun 1018’i ilçe merkezinde yaşarken, geri kalanı 13 köyde ikamet etmektedir. İlçe merkezi Fatih, Gülveren, Barbaros ve Yeni Mahalle olmak üzere dört mahalleden oluşmaktadır. Köyleri ise şunlardır: Alıcıyeniyapan, Hacıyusuflu, Halildede, İğdebeli, Kaldırım, Karaağaç, Karaağıl, Karabucak, Karahacılı, Karayakup, Kepirli, Tilkili, Yukarışıh. İlçe merkezinde bir anaokulu, bir ilkokul, bir ortaokul, bir çok programlı lise ve halk eğitim merkezi bulunmaktadır. Bu kurumlar dışında ilçede eğitim veren özel bir kuruluş bulunmamaktadır. İlçenin okuma yazma oranı il geneline göre oldukça yüksektir. Ancak ekonomik yetersizlikler nedeni ile dışarıya göç vermektedir. İlçe merkezinde bir adet toplum sağlığı merkezi (sağlık ocağı) ve eczane bulunmaktadır. Nüfus potansiyeli düşük olduğu için hastane ya da özel sağlık kuruluşları yoktur. İlçe merkezinde Ziraat Bankası şubesi ile PTT şubesi önemli kamu tüzel kişilikleri arasındadır. İlçede birkaç köy derneği dışında önemli STK kuruluşları bulunmamaktadır.

Çelebi’nin ekonomisi büyük önemli ölçüde tarım ve hayvancılığa bağlıdır. Tarım ürünleri açısından genellikle bölge iklimine uygun olarak hububat yetiştirilmektedir. Yeraltı ve yer üstü su kaynaklarının az olması nedeni ile sulu tarım yok denecek kadar azdır. Sadece Kızılırmak kenarında yer alan Kaldırım, Karabucak ve Alıcıyeniyapan köylerinde nehir yatağından faydalanılarak pirinç üretimi yapılmaktadır. Bunun dışında meyve ve sebze üretimi sınırlı olup çoğunlukla aile işletmeciliği şeklinde yapılmaktadır. Son yıllarda birkaç girişimci sayesinde ilçede Süt İşleme Merkezi kurulmuştur. Hayvancılıkta çoğunlukla geleneksel usullerle yapılmaktadır. İlçede sanayi kuruluşlarının olmaması ve iş potansiyelinin mevsime dayalı olması ilçenin ekonomik yapısında daralmaya neden olmaktadır. Bu nedenle ilçede kış aylarında nüfus büyük oranda azalmaktadır.

Çelebi doğal ve kültürel açısından önemli bir potansiyele sahiptir. Ancak bu ilçenin merkezlere olan uzaklığı büyük bir dezavantajdır. İlçe merkezindeki ulucami 28.08.2024 tarihinde 4720 sayılı karar ile kültür varlığı olarak tescil edilmiş olup, merkezdeki tek tarihi yapı niteliği taşımaktadır. İlçeye bağlı Karahacılı köyünde Bizans dönemine ait sulama kanalları, Karşıbağ mevkiinde Geç Antik döneme ait kümbet formunda bir yapı tespit edilerek taşınmaz kültür varlığı olarak tescil edilmiştir. Tescilli yapılar dışında müze, han, hamam gibi yapılar bulunmamaktadır. Ancak Kaldırım Köyü’ndeki Sarı Musalı Höyüğü, Çelebi dağının trekking ve diğer doğal yürüyüş olanakları hem kültürel hem de doğal turizm aktiviteleri için önemli bir potansiyel niteliği taşımaktadır.

İlçe merkezinde yıldızlı konaklama tesisleri bulunmamaktadır. Belediyeye ait bir misafirhane, bir adet Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlı yurt ve bir adet pansiyon bulunmaktadır. Yeme-içme sektörü açısından birkaç lokanta ve çay bahçesi aile işletmesi niteliğinde hizmet vermektedir. İlçe merkezinde yer alan küçük çaplı ticaret merkezlerinden insanlar gündelik ihtiyaçlarını karşılamaktadır. Zincir marketlere ait birer adet şubenin bulunması köylerden ilçe merkezine insanların alışveriş yapmaya gelmesi için önemli bir imkân sağlamaktadır.

İlçeye ulaşım sadece karayolu ile sağlanabilmektedir. İl merkezine Karakeçili-Bahşılı ve Keskin güzergahlarından geçen tali yollardan sağlanabilmektedir. Bununla beraber ilçe merkezi Kulu-Ankara, Kırşehir-Ankara yolu ile Ankara-Niğde otobanına yakın olması nedeni ile karayolu bağlantısı oldukça güçlüdür. İl merkezine ulaşım ilçeden günlük olarak gidip gelen minibüslerle sağlanmaktadır.

Çelebi’nin geleneksel yemek kültürü incelendiği zaman geleneksel İç Anadolu mutfağı ile benzer özellikler paylaştığı görülmektedir. Geleneksel olarak erişte, tarhana, etli bulgur, höşmerim, hasıda, pelte, etli bamya, tuvalak, analı-kızlı, yoğurt çorbası yaygın yemekler arasındadır. Bunun yanı sıra çörek otlu tulum peyniri, çökelek, bazlama, sac ekmeği yöreye özgü önemli lezzetlerdir. Ayrıca kışa hazırlık olarak tüm sebze ve meyveler kurutulmaktadır.

Referanslar

Kırıkkale Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü (2010). Kırıkkale Kültür ve Turizm Envanteri. Kırıkkale: Kırıkkale Valiliği; Çelebi Kaymakamlığı (2025). İlçemizin Tarihi, https://www.celebi.gov.tr/, (Erişim tarihi: 03.08.2025); Kırıkkale İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü (2025). Çelebi, https://kirikkale.ktb.gov.tr/TR-172540/celebi.html, (Erişim tarihi: 03.08.2025). Nufusune.com (2025). Çelebi ilçe nüfusu, https://www.nufusune.com/celebi-ilce-nufusu-kirikkale, (Erişim tarihi: 03.08.2025).

Konuyla ilgili diğer maddeler için bkz.: