Başçiftlik, Karadeniz Bölgesi’nin orta kesiminde, sahilden yaklaşık olarak 85 kilometre içerde yer alır. Tokat iline bağlı 12 ilçeden biridir. Matematiksel konumu 37 derece 10 dakika doğu meridyenleri ile 40 derece 32 dakika kuzey enlemleridir. İlçe yerleşim alanları, Canik dağlarının güney etekleri üzerinde yer alır. Doğuda Tokat’ın Reşadiye ilçesi, batıda ve güneyde yine Tokat’a bağlı Niksar ilçesi ve kuzeyde Ordu iline bağlı Aybastı ilçesi ile çevrilidir. 

İlçesinin yüzey şekilleri genel olarak engebeli bir yapı arz eder. Deniz seviyesinden yükselti karakteristiği, 900-1500 metre aralığındadır. İlçe merkezinin deniz seviyesinden yüksekliği 1375 metre, kuzey kesiminde bulunan yaylaların rakımı ise 1500 metre civarındadır. Karadeniz sahilinden oldukça içerde kalması ve deniz etkisinin Canik Dağları’nca kesilmesinden dolayı, ilçe genelinde karasal iklim özellikleri görülür. Kış mevsimi genelde soğuk ve karlıdır. Bazı seneler altı aydan uzun sürer. Genel olarak Kasım’ın sonlarında başlayan kar yağışları Nisan ayına kadar devam eder. Sonbahar ve İlkbahar yağışlı, yazın az yağışlı ve kurak geçer. Gece ve gündüz sıcaklık farkı oldukça fazladır. Bitki örtüsü iklim özelliklerine göre gelişir. İlçe topraklarının önemli bir kısmı, yaylak ve otlaklarla kaplıdır.

Başçiftlik, yazılı belgelere göre altı asırlık bir tarihe sahiptir. Osmanlılar zamanında Sivas eyaletinin Niksar kazasına bağlı bir köyken 1880 yılında Sivas vilayetinin Tokat sancağının Niksar kazasına bağlı sekiz köyden oluşan bir nahiye olmuştur. 1908’de nahiyelik statüsü kaldırılarak 1908’de İskefsir (Reşadiye) kazasına bağlanmıştır. Mayıs 1951 tarihinde Reşadiye’den alınarak Niksar ilçesine dâhil edilmiştir. 1992 yılında ise müstakil ilçe olan Başçiftlik, bir merkez, iki belde ve sekiz köyden ibaret bulunmaktadır. Cumhuriyet öncesi dönemde yapılan zaviye, cami, medrese, hamam ve çeşme gibi dinî ve sosyal tesisler günümüze ulaşmamıştır.

2024 yılı itibariyle toplam ilçe merkezi nüfusu 5.361, ilçe nüfusu 8.508 kişidir. Bu nüfusun, 4.416’sı erkek ve 4.092’sı kadındır. İlçede eğitim kurumu olarak  bir lise (Başçiftlik Şehit Murat Kılınç Çok Programlı Anadolu Lisesi), iki ortaokul (Başçiftlik Ortaokulu ve Hatipli Şehit Birol Şimşek Ortaokulu), üç ilkokul (Başçiftlik İlkokulu, Hatipli Şehit Birol Şimşek İlkokulu ve Karacaören İlkokulu) ve bir Halk Eğitim Merkezi bulunmaktadır. Toplam yedi eğitim kurumunda 15 derslik, 38 öğretmen ve 165 öğrenci mevcuttur. Köylerden ilçe merkezindeki okullara taşımalı eğitim yapılmaktadır.

Tokat kent merkezine yaklaşık 82 kilometre uzaklıkta yer alan Başçiftlik’e Tokat-Niksar-Başçiftlik güzergahı üzerinden karayolu ile ulaşım sağlanmaktadır. Tokat-Niksar ve Niksar-Başçiftlik yolunda yol çalışmaları devam etmektedir. Başçiftlik; önemli büyük şehirlerden İstanbul’a 804 kilometre, Ankara’ya 451 kilometre, İzmir’e 1.167 kilometre ve Samsun’a 212 kilometre uzaklıktadır. Konaklama için ilçe merkezinde iki adet apart otel ve bir adet Belediye Konukevi yer almaktadır. Ayrıca kiralık doğalgazlı ve katı yakıtlı kaloriferli evler bulunmaktadır. 

Başçiftlik’te her yıl yaz ve kız sezonlarında birçok yerel etkinlik düzenlenmektedir. Spor etkinlikleri için bir adet halı saha, bir adet kapalı spor salonu ve bir adet kayak merkezi bulunuyor. Kayak merkezinde kayak ve kızak kiralama, restoran hizmeti, teleksi ve yürüyen bant hizmeti veriliyor. Yaz sezonunda mesire anları (Üçoluk Göleti, Küp Pınarı, Yüksel Bayram Parkı, Somun Tepesi ve Çelloğu Piknik Alanı) ve yaylaları (Yeni Yayla, Osmanlı Yaylası ve Aşağı Yayla) oldukça rağbet görmektedir.

Ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayanmaktadır. İlçe coğrafyası mera hayvancılığı için eşsiz bir alana sahiptir. Sulanabilir çayır ve otlakları bulunmaktadır. İlkbahar ve yaz aylarında arıcılık için Başçiftlik yaylaları müsaittir. İlçe dışından da arıcılar sezonluk olarak gelip arıcılık yapmaktadır. Sulama göletleri sayesinde sulu tarım da oldukça yaygındır. Meyvecilik, Başçiftlik Belediyesi ve Tokat Valiliği’nin desteğiyle kurulan geç turfanda meyve bahçeleri ile son yıllarda gelişme göstermiştir. Hububat olarak buğday, arpa, mısır ve nohut; sebze olarak patates, fasulye ve lahana ekimi yapılmaktadır. Patates yetiştiriciliği Başçiftlik için Türkiye'de bir sembol haline gelmiştir. Başçiftlik Beyazı Türkiye'de tescillenen tek beyaz patates cinsidir. Patatesinin tescili nedeniyle Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Cumhurbaşkanlığı ödülü almıştır.

Başçiftlik’in mütevazi bir yemek kültürü bulunmaktadır. 1990’lara kadar tamamen yerel ürünlerle yapılan yemekler mevcutken son zamanlarda dışarıdan getirilen ürünler ile yemek adedi çoğalmıştır. Çorbalar arasında tarhana, yarma, yayla, çatal, sütlü, darı (mısır), kara helle, erişte, oğmaç ve dutmaç çorbaları öne çıkmaktadır. Sebze yemekleri içinde fasulye yemekleri (kapaması ve çırpması), tescilli beyaz patates yemekleri (sulusu, kavurması, mıhlaması ve kızartması) ve yöresel ot yemekleri (madımak, kuş pancarı, kehniç, sirken, evelik, cücül ve pirpirim) önemli yöresel lezzetlerdir. Haşlama, kavurma, tas kebabı, yahni, Başçiftlik kebabı ve fırında tepsi başlıca etli yemeklerdir. Dolmalardan kelem dolması, dağ dolmalığı, pırasa dolması, kızılca pancar dolması ve şeker pancarı dolması; diğer temel yemeklerden bulgur pilavı, ev makarnası, mantı ve keşkek; turşulardan kelem ve kol turşusu; tatlı ve hamur işlerinden burma börek, yufka böreği, tepsi böreği (düz), kavurma helle, yağlaş, hasuda ve sütlaç diğer yöresel lezzetler arasındadır. Ekmek çeşitleri olarak çörek, pide, parmak, bükme, yağlı, kocagörmez, pahaç, değirmen çöreği, bişi, leylek giliği, katmer, çökelikli, güdül, cızlak, tava çöreği, peksimet, ev somunu ve simit zikredilebilir. Reçel ve marmelatlardan ise kuşburnu, armut ve pancar pekmezleri ile kızılcık, erik ve böğürtlen reçelleri yaygındır.