Trabzon’ın Ortahisar ilçesinin Soğuksu Mahallesi’nde, kente hâkim bir tepenin yamacında bulunan, bodrum ve zemin üzerine iki kat olmak üzere toplam dört kattan oluşan yazlık konut olarak yaptırılan binada Trabzon Büyükşehir Belediyesi’ne bağlı olarak hizmet veren müze köşktür. Dönemin Batılı mimari çizgilerinin egemen olduğu köşkün, Trabzon Rumları’ndan banker Konstantin Kabayanidis tarafından yaptırıldığı bilinmekte ancak mimarı hakkında bir bilgi bulunmamaktadır. Köşkün yapım tarihi olarak, 1890’dan 1913’e uzanan farklı tarihler verilmekle birlikte genel olarak 1890 yılı üzerinde uzlaşılmaktadır.

Araziye doğu-batı doğrultusunda yerleştirilen ve kesme taştan yığma olarak inşa edilen köşkün giriş katında oturma odası, dinlenme odası, yemek odası ve misafir odası; birinci katında çalışma odası, büyük yatak odası, bekleme odası ve toplantı odası; ikinci katında ise iki küçük oda bulunmaktadır. Tüm cepheleri beyaz olan köşk, içinde bulunduğu yeşil doku ile tezat oluşturan rengiyle ön plana çıkmaktadır. Beyaz rengi, yuvarlanmış köşeleri, geniş çatı altlarındaki süslemeli saçakları, alçı tavan süslemeleri, duvar bezemeleri, albenili mozaik döşemeleri ile ön plana çıkan son derece zarif bir yapıdır. Tehlike anında kaçmak amacıyla yaptırılan yaklaşık 150 metre uzunluğunda dehlizi olan, ağırlıklı olarak iğne yapraklı ağaçlar bulunan havuzlu ön bahçesi Barok tarzda düzenlenmiş köşk, konumu ve mimari özellikleri Atatürk’e armağan edilmiş olmasından kaynaklanan tarihi değeri ve anı özelliği nedeniyle müzeye dönüştürüldü.

Atatürk, Cumhuriyet’in ilanının ardından 1924 sonbaharında eşi Latife Hanım’ın da bulunduğu bir heyet ile çıktığı yurt gezisindeki duraklarından biri Trabzon oldu. 15-17 Eylül tarihleri arasında Trabzon’da bulunan Atatürk, kente ikinci ziyaretini 27-29 Kasım 1930 tarihlerinde yaptı. Atatürk’ün Trabzon’a yaptığı ilk ziyarette köşkü görüp beğendiği, ikinci ziyaretinde ise köşkte ağırlandığı, her iki ziyaretinde de Soğuksu’daki köşkte kalmadığı bilinmektedir. Atatürk’ün köşkte konaklaması ve yapının Atatürk döneminin bazı önemli olaylarına tanıklık etmesi 10-12 Haziran 1937 tarihlerindeki üçüncü ziyaretindedir.

Rumların Trabzon’dan ayrılmasından sonra mülkiyeti hazineye geçen, 9841,45 metrekare büyüklüğündeki bahçe içinde bulunan köşk, 1931 yılında Trabzon Özel İdaresi tarafından satın alınarak Atatürk’e hediye edildi. Köşk, 16. 06. 1931’de Gazi Mustafa Kemal adına tapuya kaydedilerek, ülkenin birçok yerinde Atatürk’e hediye edilen gayrimenkuller arasına katıldı.

Atatürk’ün önceki Trabzon ziyaretlerinde beğenisini kazanan köşk, 1937 yılının Haziran ayında burada konakladığı üç gün iki gecelik sürede yaşanan bazı olaylar nedeniyle dönemin tarihinde önemli yer tutmaktadır. Atatürk, köşkteki ilk günü olan 10. 06. 1937’de çeşitli heyetleri kabul etti, 11 Haziran’da ise geniş bir katılımla köşkün bahçesinde parti düzenlendi. Bu etkinlikler dışında köşkte yaşanan iki önemli olaydan biri, o günlerde gerçekleşen Dersim Harekâtı kapsamında Atatürk’ün bir harita üzerinde bazı işaretlemeler yapmasıdır. Harekât planını içeren bu harita müze köşkte hâlen sergilenmektedir.

Atatürk’ün son Trabzon ziyaretinde köşkte yaşanan bir diğer olay ise, sahip olduğu tüm çiftlikleri devlete bağışladığını belirten, “Mal ve mülk bana ağırlık veriyor. Bunları milletime vermekle ferahlık duyuyorum. İnsanın serveti kendi manevi kişiliğinde olmalıdır” cümlelerinin geçtiği 11. 06. 1937 tarihli mektubun kaleme alınmasıdır. Atatürk’ün çiftliklerini devlete bağışlamakla birlikte yurdun dört bir yanındaki köşklerini ve evlerini, bu bağlamda Trabzon’daki köşkü de bağışlamamış olması bazı kesimlerce bir spekülasyon konusu olarak gündeme getirilmektedir. Atatürk’ün, aralarında Trabzon’daki köşkün de bulunduğu tüm konutlarını yerel yönetimlere bağışlama kararını yakın çevresine aktardığı ve bununla ilgili işlemleri yapmak üzere İstanbul’dan Ankara’ya gitmek istemesine rağmen hastalığı nedeniyle bu bağışın hayata geçirilemediği bilinmektedir. Köşk, Atatürk’ün vefatı üzerine, Ankara Asliye Hukuk Hâkimliği tarafından verilen veraset ilamı gereğince kız kardeşi Makbule Boysan adına tapuya tescil edildi. Trabzon Belediye Meclisi tarafından 1940 yılında müze yapılmasına karar verilen köşk Trabzon Belediyesi tarafından 1943 yılında istimlak edildi ve aynı yıl Atatürk Müzesi adıyla ziyarete açıldı. 9841,45 metrekare yüzölçümündeki arazi üzerinde bulunan köşkün yaklaşık sekiz dönümlük bahçesi 1974 yılında ayrılarak 1.998 metrekarelik arsası ile birlikte tekrar Trabzon Belediyesi adına tapuya tescil edildi.

1943 yılından beri ziyarete açık olan ve son olarak 2013-2014 yılları arasında restore edilen Atatürk Köşkü Müzesi’nde; dönemi yansıtan mobilyalar ve halılar gibi etnografik eserler ile Atatürk’ün kullandığı diğer bazı eşyalar, Trabzon ziyaretine ait fotoğraflar, ilk ziyaretinde yaptığı konuşmanın metni, Dersim Harekâtına ait işaretlemelerin yapıldığı harita, tablolar ve fotoğraflar sergilenmektedir. Müze, Trabzon’da yerli ve yabancı turistlerin en çok ziyaret ettiği destinasyonlar arasında bulunmaktadır.