Atakum Samsun’un merkez ilçesidir. 01.07.2008 tarihinde Atakum beldesinin de dâhil olduğu altı beldenin (Atakent, Altınkum, Çatalçam, Kurupelit ve Taflan) birleştirilmesiyle “Atakum” adı altında yeni bir ilçe kurulmuştur (22.03.2008 tarihli 26824 mükerrer sayılı Resmi Gazetede yayınlanan ve yürürlüğe giren 5747 sayılı kanun kapsamında). 2024 yılında Atakum nüfusu 253.437’dir. Atakum hızlı nüfus artışı ile Samsun’un en hızlı nüfus artışına sahip ilçelerinden olmuştur. Yüzölçümü 354 kilometrekare olan ilçe, şehir merkezinin batısında yer alan Kürtün Deresi’nden başlayarak batıya sahil boyunca 27,8 kilometre kadar uzanmaktadır. İlçe batıda 19 Mayıs, doğuda İlkadım, güneyde Kavak ve Bafra ilçeleri ile komşu iken kuzeyi Karadeniz’le çevrilidir.  Atakum, Samsun-Sinop karayolu üzerinde olup şehir merkezine uzaklığı yedi yedi kilometredir. Ayrıca Atakum 19 Mayıs ilçesine 25 kilometre, Bafra ilçesine 47 kilometre ve Sinop’a 150 kilometre mesafede yer almaktadır. 

Atakum’daki en eski kazı bölgesi, Akalan Kalesi kalıntıları olarak bilinmektedir. Akalan Kalesi kalıntıları günümüzde Atakum sınırları içerisinde Kulacadağ ve Çatmaoluk mahalleri arasında yer almaktadır. Akalan Kalesi’nin, uzunluğu yaklaşık olarak 350 metre, genişliği 50-70 metre olup etrafı 4-4,5 metre yüksekliğinde ortalama bir kilometre uzunluğunda surlarla çevrilidir. Kalenin bulunduğu tepe oldukça kayalıktır ve kalenin ortasında yer alan yükseltinin höyük olduğu tahmin edilmektedir. Akalan Kalesi’nde yapılan kazılar sonucu ortaya çıkarılan çok sayıdaki pişmiş toprak mimari kaplama levhası ve çanak-çömlek buluntuları İstanbul Arkeoloji Müzesi’nde muhafaza edilmektedir. Sırasıyla bölge hakimiyeti 1071 yılından sonra Danişmentliler, Rüknettin Süleyman Şah döneminde Selçuklu Devleti ve 1420 yılından itibaren ise Osmanlı Devleti yönetimine geçmiştir. Devrin resmi belge kayıtlarında ismi Canik olarak geçen Samsun ve çevresi, Eyaleti Rum yani Sivas Eyaleti Amasya Sancağının kazasıyken Atakum bölgesi merkez kazası sınırları içerisinde yer almaktaydı. İlçenin, 1994 yılına kadar ismi, Matosyon iken 1994 yılında Atakum adını almıştır. Matosyon’un, Matossian isimli bir Ermeni’den geldiği bilinmektedir. Matossian ünlü bir tütün üreticisi ve taciriydi.  Hatta Atakum halk arasında “Matossian Bahçeleri” olarak anılırken zamanla Matosyan’a dönüşmüştür. 

Atakum geçmişte Samsun’un sayfiye ve yazlık yeriyken günümüzde dört mevsim yaşanılan bir yer olmuştur. Sahil plajjı açısından Doğu ve Orta Karadeniz bölgesinde en uzun alana sahiptir. İlçenin on adet plajı mavi bayraklıdır. Atakum’da görülüp gezilecek yerler ve rekreatif alanlar arasında Atakum Sahili, Atlıspor Tesisleri, Kocadağ Yaylası, Kurupelit Kanyonu, Çakırlar Korusu yer almaktadır. Bununla birlikte ilçede, bisiklet yolları, plaj voleybolu alanları, golf sahası gibi sportif faaliyet alanları ile sahil boyunca sinema, kültür sanat merkezleri, parklar, alışveriş merkezleri, yeme-içme ve konaklama işletmeleri ve eğlence mekânları bulunmaktadır. 

TC. Kültür ve Turizm Bakanlığı Şubat 2025 verilerine göre, Samsun ili için işletme belgeli tesis sayısı 42, oda sayısı 2.335, yatak sayısı 4.699’dur, yatırım belgeli tesis sayısı dört, oda sayısı 195, yatak sayısı 298’dir ve basit konaklama işletme belgeli tesis sayısı 82, oda sayısı 1.623, yatak sayısı 3.423’tür. Atakum ilçesi konaklama işletmeleri açısından oldukça zengindir. Samsun İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü ile Atakum Kaymakamlığının resmi internet sitesinde yer alan konaklama imkânları hakkındaki mevcut verilere göre, sekiz adet dört yıldızlı otel, 14 adet üç yıldızlı otel, 11 adet apart otel, dokuz adet butik otel ve çok sayıda pansiyon ve günlük kiralık daireler yer almaktadır. Bununla birlikte, Türkiye Turizm ve Tanıtım ve Geliştirme Ajansı verilerine göre 31 adet basit konaklama belgeli otel, apart otel, butik otel, pansiyon, rezidans; 19 adet turizm işletme belgeli otel, pansiyon ve restoran; ve bir adet kısmi turizm belgeli otel bulunmaktadır. Ayrıca, Devlet Su İşleri Kampı, Karayolları 7. Bölge Müdürlüğü Misafirhanesi de bölgeye gelen misafirler için konaklama imkânı sunmaktadır. Atakum’da yiyecek-içecek işletmeleri, kafeler, barlar ve gece kulüpleri sayısı da oldukça fazladır ve bu işletmeler büyük oranda sahil çevresinde yoğunlaşmaktadır. Bölgeye hava yolu ulaşımı, Samsun’un Çarşamba ilçesinde yer alan Çarşamba Havalimanı ile gerçekleştirilebilmekle birlikte Atakum-Çarşamba Havalimanı arası yaklaşık 49,3 kilometredir. Ayrıca Samsun’a ulaşım demiryolu ile de gerçekleştirilebilmektedir. Tren garı şehir merkezinde olup Samsun-Sivas ve Samsun-Amasya demiryolu bağlantıları mevcuttur.