Mustafa Kemal Atatürk, Türkiye’yi bütün teşkilatları ile çağdaş uygarlığın bir üyesi yapan, insanlık tarihine damga vurmuş büyük bir önderdir. Mustafa Kemal Atatürk’ün yüceliğini her yönüyle temsil edecek, ilke ve inkılâpları ile çağdaşlaşmaya yönelik düşüncelerini yansıtacak bir anıtmezar yapma fikri, Türk milletinin ortak kararı oldu. Anıtkabir’in yapımı için en uygun yer aranmaya başlandı ve son olarak Rasattepe denilen alanda Anıtkabir’in inşası kararlaştırıldı. Anıtkabir’in yapımı için bir proje yarışması düzenlendi, proje yarışması sonucunda jüri 07. 05. 1942 tarihinde Prof. Emin Onat ile Doç. Orhan Arda’nın eserlerinin uygulanmasına karar verdi. Anıtkabir’in inşaatı ise 09. 10. 1944 tarihinde görkemli bir temel atma töreni ile başladı. Anıtkabir’in inşası dokuz yıllık bir süre içinde dört aşamalı olarak yapıldı.

Birinci kısım inşaat çalışmaları 09. 10. 1944 yılında başlatılarak, aslanlı yolun istinat duvarının yapılması ve toprak seviyesinin belirlenmesi ile 1945 yılında tamamlandı. İkinci kısım inşaat çalışmaları 29. 09. 1945 tarihinde başladı ve anıt kütlesinin “temel projesinin” hazırlanması kararlaştırıldı. Mozolenin temel kazısı ve izolasyonu 1947 yılında tamamlandı. Giriş kuleleri ve peyzaj çalışmalarının tamamlanması ile birlikte ikinci kısım inşaat çalışmaları 08. 08. 1950 tarihinde tamamlandı. Üçüncü kısım inşaat çalışmaları 1950 yılında başladı, yine aynı yıl tamamlandı. Üçüncü kısım inşaat çalışmalarında anıta çıkan yollar, aslanlı yol, tören meydanı ve mozole üst döşemesinin taş kaplaması, merdiven basamaklarının yapımı, lahit taşının yerine konması ve tesisat işlerinin yapımı tamamlandı. Dördüncü kısım inşaat çalışmaları 20. 11. 1950 yılında başladı ve şeref holü döşemesi, tonozlar alt döşemeleri ve şeref holü çevresi taş profilleri ile saçak süslemelerinin yapılması ile 01. 09. 1953 tarihinde tamamlandı. 1940-1950 yılları arası Türk mimarlığının II. Ulusal Mimarlık Dönemi olarak adlandırılır. II. Ulusal Mimarlık Dönemi'nde daha çok anıtsal yön ağır basmakta, simetrinin önemli olduğu, kesme taş malzemenin kullanıldığı yapılar inşa edildi. Aynı zamanda Anıtkabir’de Osmanlı ve Selçuklu mimari özellikleri de ağır basmaktadır.

Anıtkabir Barış Parkı ve Anıt Bloku olmak üzere iki kısma ayrılmaktadır. Barış Parkı, dünyanın çeşitli ülkelerinden ve Türkiye’nin farklı bölgelerinden getirilen fidanlardan oluşmaktadır. Anıt Bloku ise Aslanlı Yol, Tören Meydanı ve Mozole olmak üzere üç kısımdan oluşmaktadır. Aslanlı Yol ziyaretçileri Atatürk’ün huzuruna hazırlamak için yapılmış olup Anıtkabir’e giriş yolundan başlayarak ortadaki Tören Meydanı’na kadar uzanan yolu kapsamaktadır. Tören Meydanı, Aslanlı Yolun sonunda Anıtkabir yan binalarının ve kolonlarının çevrelediği alanı kapsamakta olup 15 bin kişilik bir kapasiteye sahiptir. Mozole kısmı ise Anıtkabir’in en önemli bölümünü oluşturmaktadır. Tören Meydanı’ndan 42 basamaktan oluşan merdiven ile çıkılan Mozole, dikdörtgen planlı bir yapıdır ve iki kattan oluşmaktadır. Mozole bölümü anıtın yapılışında ağırlık merkezi olarak kullanılmıştır. Çünkü, Atatürk’ün kabri ve sembolik lahit bu bölümde yer almaktadır. Bu sebeple, Anıtkabir’i tasarlayan mimarlar, Mozole bölümünün diğer kısımlardan daha görkemli olmasına önem vermişlerdir.

Anıtkabir yapı topluluğu içinde, simetri gözetilerek yerleştirilmiş olan 10 adet kule vardır. Bu kuleler; İstiklal Kulesi, Hürriyet Kulesi, Mehmetçik Kulesi, Zafer Kulesi, Barış Kulesi, 23 Nisan Kulesi, Misak-I Milli Kulesi, İnkılâp Kulesi, Cumhuriyet Kulesi, Müdafaa-İ Hukuk Kulesi olarak isimlendirildi. Her bir kule içerisinde Anıtkabir ve Atatürk ile ilgili kitaplar, Atatürk’ün şahsi eşyaları ve kendisine gönderilen hediyeler ve Kurtuluş Savaşı’nı simgeleyen eserler sergilenmektedir. Ayrıca Barış ve Zafer Kuleleri arasında yanları açık sütunların oluşturduğu galerinin ortasında 25. 12. 1973 yılında vefat eden Atatürk’ün en yakın silah arkadaşı, Türk Millî Mücadelesi’nin Batı Cephesi komutanı ve İkinci Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’nün sembolik lahdi bulunmaktadır ve mezar odası bu lahdin alt katında yer almaktadır.

Anıtkabir Proje Yarışması şartlarına uygun olarak, Misak-ı Milli ve İnkılâp kuleleri arasındaki bölüm müze olarak belirlendi ve bu amaç doğrultusunda 21. 06. 1960’ta Anıtkabir Atatürk Müzesi ziyarete açıldı. Burada Atatürk’ün kullandığı şahsi eşyalar ve kendisine hediye edilen hediyeler yer almaktadır. Müzede ayrıca Atatürk’ün madalya ve nişanları ile manevi evlatlarından A. Afet İnan, Rukiye Erkin, Sabiha Gökçen’in müzeye armağan ettikleri Atatürk’e ait eşyalar sergilenmektedir. 2001 yılında yeniden projelendirilen ve Atatürk mozolesinin bulunduğu şeref salonunun altında yer alan üç bin metrekarelik alanında müzeye eklenmesiyle müze daha büyük bir alanı kapladı. Bu proje sonucunda 5.200 metrekarelik sergi alanına sahip oldu 26. 08. 2002 tarihinde devlet töreniyle açılan müze Atatürk ve Kurtuluş Savaşı Müzesi adını aldı.