Abonuteikhos Antik Kenti
DOĞAL VE KÜLTÜREL MİRAS Antik Kent
-
2025
Abonuteikhos, (Αβώνου τείχος/Ιωνόρολίς). Antik Çağ’da Paphlagonia Bölgesi sınırları içerisinde, Pontos Eukseinos (Karadeniz) kıyısında kurulmuş bir kale-liman yerleşimidir. Günümüzde Kastamonu’nun İnebolu ilçesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Abonuteikhos ismi ‘Abonu’nun kalesi’ anlamına gelmektedir. Karambis Burnu (Kerempe Burnu - Aydıncık Köyü) ile Aiginetes (Abana) ile Kinolois (Çatalzeytin) arasında konumlanmaktadır (Plin. nat. 4.12.6.2). Arrianus (peripl. 20) Karambis ile Abonuteikhos arasını 310 stadia (yaklaşık 55 kilometre), Abonuteikhos-Aiginetis arasını ise 150 stadia (yaklaşık 27 kilometre) olarak vermektedir. Abonuteikhos, Ege Dünyası ile Pontos Eukseinos arasındaki deniz ticareti rotası üzerindeki önemli durak noktalarından biriydi. Paphlagonia Bölgesi’nin en önemli liman kenti olan Sinope’ye giden deniz yolu üzerindeki stratejik konumu dikkat çekicidir. Yerleşimin, Büyük Kolonizasyon (MÖ 750-550) sürecinde Miletoslular tarafından Karadeniz kıyısında kurulan emporionlardan (ticaret merkezi) biri olduğu düşünülmektedir. Bazı araştırmacılara göre ise burasının MÖ III. yüzyılda Sinope’ye bağlı bir emporion olarak kurulduğunu ileri sürmektedir. Liman kenti olma özelliğinin yanı sıra, Küre Dağları’ndaki bakır yataklarının kuruluşunda etkili olduğu sanılmaktadır. Strabon’un (12.3.10) ‘küçük bir kasaba’ şeklindeki tanımı, Abonuteikhos’un Roma dönemine kadar polis statüsüne sahip olmadığını göstermektedir. Yerleşimin hemen ardında yükselen sıradağlar kara yolu ulaşımını imkansız hale getirmekteydi. Bu nedenle Roma dönemine kadar Abonuteikhos’un iç bölgelerle kara yolu bağlantısı sınırlıydı. Arrianos’un (peripl. 20) ‘küçük bir kent’ nitelemesi, yerleşimin Sinope’nin gölgesinde kaldığını göstermektedir. Ayrıca Arrianos, Abonuteikhos limanının fırtınalara karşı açık olduğu ve gemiler için fırtınalı havalarda gemiler için güvenli bir sığınak işlevi göremediğini belirtmektedir. Abonuteikhos, altın çağını Roma döneminde yaşamıştır. Bu dönemde kent, idari ve ekonomik açıdan Paphlagonia’nın önemli merkezlerinden biri haline gelmiştir. Antik dünyada kazandığı ün, Glykon (Yılan Tanrı) kültünün merkezi olmasına dayanmaktadır. Kültün kurucusu MS II. yüzyıl başlarında Abonuteikhos’ta doğan Aleksandros adlı bir şifacıdır. Aleksandros’un doğduğu kentte kurduğu kehanet-bilicilik-şifa merkezi kısa sürede Klaros, Didim ve Mallos gibi Antik dünyanın tanınan kehanet merkezlerinden biri haline gelmiştir. Glykon kültü kısa sürede Bithynia, Galatya, Trakya ve nihayetinde Roma’ya kadar yayılmıştır. Glykon’a adanan tapınak, dünyanın farklı bölgelerinden gelen ziyaretçilerin akınına uğramış; Roma aristokrasisi, önemli meselelerde tanrının kehanetine başvurmak üzere ya bizzat kente gelmiş ya da temsilcilerini göndermiştir. Ziyaretçiler, kentte konaklamakta, yiyecek ve içecek tüketmekte, Glykon heykelcikleri ile çeşitli adak eşyaları ve muhtemelen şifa amaçlı tıbbi karışımlar satın almaktaydı; böylece her aşamada kentin ekonomisine önemli katkılar sağlamaktaydılar. İmparator Antoninus Pius (MS 138-161) döneminde ya da kısa süre sonra, yerleşimin adı Ionopolis olarak değiştirilmiştir. Roma döneminde kentin bastığı sikkelerde Glykon betimlerine sıklıkla yer verildiği görülmektedir. Aleksandros’un ölümünün ardından kültü devam ettirecek bir halefin bulunmaması nedeniyle Glykon kültü ortadan kalkmıştır. Buna rağmen Ionopolis, MS X. yüzyıla kadar Paphlagonia Bölgesi’nin önde gelen kentleri arasında anılmaya devam etmiş; bu tarihten itibaren ise giderek önemini yitirmiştir. Günümüzde, antik kentin üzerine modern yerleşim inşa edilmiş olduğundan kalıntıların büyük bölümü toprak altında kalmıştır. Bununla birlikte yüzey araştırmaları ve kurtarma kazılarında az sayıda olsa da, Hellenistik ve Roma dönemlerine tarihlenen mimari kalıntılar, sikkeler ve yazıtlar ele geçmiştir.
Referanslar
https://commons.wikimedia.org/wiki/File:03_Inebolu2005_0804_133337a(AydinTiryaki).JPG#/media/File:03_Inebolu2005_0804_133337a(AydinTiryaki).JPG, (Erişim tarihi: 11. 08. 2025); Karasalihoğlu, M. (2014). Antikçağ Kaynaklarında ve Sonraki Seyahatnamelerde Kastamonu Kıyıları, Mediterranean Journal of Humanities, IV/2: 151-165; Lukianos, Aleksandros ya da Düzmece Yalvaç, çev. E. Varinlioğlu, İstanbul 1997; Öztürk, B. (2022). Karadeniz’de Sahte Peygamber Aleksandros’un Yılan Tanrı Glykon Kültü ve Tarikatı, Aktüel Arkeoloji, 85: 16-35; Yılmaz, F. (2015). Antikçağ’da Glykon Kültü. Eskiçağ Yazıları 7, N.E. Akyürek Şahin, M.E. Yıldız, H. Uzunoğlu (Yay. Haz.). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
Ayrıntılı bilgi için bakınız
Karasalihoğlu, M. (2014). Antikçağ Kaynaklarında ve Sonraki Seyahatnamelerde Kastamonu Kıyıları, Mediterranean Journal of Humanities, IV/2: 151-165.