Havayolu Cateringi

Gastronomi Havayolu İşletmeciliği

Catering hizmeti belli bir grubun beslenmesini bir merkezden planlayan ve yürüten ve toplu olarak yiyecek-içecek hizmeti sunan hizmet sektörüdür. Havayolu catering ise havayolu şirketleri ve yolcuları için yiyecek-içecek servisi veren havayolu ikram şirketidir. Havayolu ikram hizmetleri; uçuş esnasında, havaalanı loungelarda (standart bekleme salonları yerine, özel hizmet sunan ve belli şartlarla girilebilen alanlar) ve havalimanı içindeki yiyecek-içecek işletmelerinde verilecek olan ikramların hazırlanması, pişirilmesi ve servis edilmesini kapsayan geniş çaplı planlamayı ve uygulamayı gerektiren bir yapıdır. Uçaklarda genel olarak ve çoğunlukla kısa mesafeli uçuşlarda çay, kahve, sandviç, kek gibi ikramlar verilmektedir. Son yıllarda geleneksel ikramlar dışında dünya mutfağından menülerin de bulunduğu ikramlar mevcuttur. Havayolu cateringi büyük ve karmaşık bir sektördür.

Uçuş-içi yiyecek-içecek hizmeti 1914 yılındaki zeplin seferlerine dayanmaktadır. Bu seferlerde yolculara yemek ve yanında şampanya ikram edildi, 1920 yılından itibaren zeplinlerde yemek odaları kurulup yolculara şeflerin hazırladığı sıcak yemekler ikram edilmeye başlandı. 1919 yılında KLM firması Londra - Paris seferlerinde paketli yemek servisine başladı. Günümüzde olan havayolu ikram sistemi ilk olarak 1927 yılında Imperial Havayolları tarafından yapıldı. İlk tam sıcak yemek servisi ise 29. 04. 1928 Pazar günü Lufthansa tarafından Berlin – Paris arası uçan uçakta gerçekleşti. 1950’li yıllardan sonra uçuş süreleri kısaldığı için yemekler tam olarak hazırlanıp dondurulduktan sonra uçaklara soğuk zincirle nakledilip, uçak mutfaklarındaki elektrikli ocaklarda önce çözülüp sonra gerekli ısıya getirilip müşterilere servis edilmeye başlandı. 1980’li yıllardan itibaren ise havayolu ikram hizmetleri daha çok çeşitlendi ve önem kazandı. Bu durum birçok catering firmasının kurulmasını beraberinde getirdi.

1938 yılında Imperial Havayolları günümüzdeki catering firmalarının temelini oluşturdu. 1967 yılında British European havayolları kendi havayoluna ait catering firmasını kurarak kullan at tepsileri kullanmaya başladı. 1976 yılında ise Air France ve British Havayolları, uçak içi catering ekipmanlarını azaltma yoluna gitti. LSG Sky Chefs (Luftansa), Gate Gourmet, DO&CO (THY), Servair (AirFarns), Sats, Alpha Flight Services, Dnata, Cara ve BTA (T.A.V. Havalimanları) gibi firmalar uçak catering firmalarıdır.

Havayolu catering firmaları ikramları planlarken bazı faktörleri göz önüne almaktadır. Uçak tipi ve uçuş türü bu faktörlerden bazılarıdır. Havayolu ulaşımında önce uçak belirlenir ve sonrasında uçuş şekillerine göre yolculuk yapılır. Business ve ekonomi uçuş şekli iken, uçuşun tarifeli ya da charter olması ise uçuş türüdür. Tarifeli uçuşlarda yemek çeşidi daha fazladır. Bu nedenle havayolu catering firmaları için tarifeli uçuşların üretim planlaması daha önemlidir. Uçak türüne göre yolcu sayısı değiştiği için uçak türü de üretim planlamasında önemlidir. Yolcu profili ve beslenme alışkınlıkları ise menünün şeklini, yemek alışkanlıklarını, yolcuların cinsiyet, yaş, milliyet gibi özelliklerini kapsayan faktördür. Uçağın kalkış ve varış saatleri ikram menülerini farklılaştırmaktadır. Uzun mesafeli uçuşlarda sıcak yemek daha çok servis edilmektedir. Kısa mesafeli uçuşlarda ise daha çok atıştırmalıklar ikram edilmektedir. Bir diğer faktör ise parkur özellikleridir. İkram yükleme noktası ise ikram yönünden meydana gelebilecek aksaklıkları ortadan kaldırmak açısından önemlidir. Uçağın direkt ya da aktarmalı uçması ikram edilecek yiyeceklerin kararına etki etmektedir. Son olarak planlama yapılırken yolculardan gelen geri bildirimlere dikkat edilmelidir. Uçaklarda yolculuk esnasında yolcuların yeme-içme ihtiyacının karşılanması önemli bir konudur. Uçaktaki basınçtan dolayı yolcular sıvı kaybeder. Bu nedenle uçakta verilecek olan ikramlar yolcuların özel durumlarına ve özel isteklerine göre hazırlanmalıdır. Örneğin uzun uçuşlarda kabin basıncı nedeniyle alkol kana daha kolay karışacağı için alkol servisi daha az yapılmalıdır. Uçuşlarda tat alma duyusu da kabin basıncından etkilenmektedir.

Uçak içi servis edilen yemeklerin üretim süreci farklı ve karmaşıktır. Bu süreçte üretim sürecini etkileyen faktörler vardır. Bunlar; üretim hacmi, uçakta servis esnasındaki çeşitlilik ve karışıklık, havayollarından hizmet alan müşteri sayısı, catering tarafından servis edilmesi gereken her bir havayolunun uçuş sayısı, her bir uçuşun uçakta servis hacminin etkisidir. Havayolu catering firmaları birden fazla havayolu firması ile anlaşma yapabilirler. Bu nedenle havayolu catering firmaları çalıştıkları havayolu sayısı, havayolunun tipi, uçuşun süresi, koltuk tipi, yemeğin öğünü, özel yemekler gibi birçok konuyla ilgilenmek zorundadırlar.

Yararlanılan Kaynaklar

Karaosman, K. (2016). Uçuş-içi Yiyecek İçecek Hizmetinin Müşteri Memnuniyetine Etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Aydın: Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü); MEGEP (2007). Yiyecek İçecek Hizmetleri Uçakta Servis. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı; Önen, V. ve Karabulut, N. (2018). Havayolu Uçak İçi İkram Satış Tahmin Modeli Bir Havayolu Uygulaması. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 5(3): 100-121; Yabancı, F. (2018). Havayolu Ulaştırma İşletmelerinin Tercih Edilmesinde Yiyecek-İçecek Hizmet Kalitesinin Rolüne İlişkin Bir Araştırma (THY Örneği), (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi.