Ankara Erkeç Pastırması

Gastronomi Doğal ve Kültürel Miras Anadolu Mutfağı Coğrafi İşaretli Ürün

Ankara Erkeç Pastırması, Ankara’nın coğrafi işaretli bir gıda ürünüdür. Pastırma/İşlenmiş ve İşlenmemiş Et Ürünleri grubunda yer alan Ankara Erkeç Pastırması, Menşe Adıyla koruma altına alınmıştır. Ankara Ticaret Odası tarafından tescillenen ürün, erkek Ankara keçilerinden üretilmektedir. Genellikle 25 kilogram ve üzerinde olan erkek Ankara Keçileri bir yaşından sonra kısırlaştırılmakta ve dört yaşının üzerine geldikten sonra kesim işlemi gerçekleştirilmektedir. Hayvanın karkas şekilde sökülen etlerinin dövülmüş sarımsak ve öğütülmüş çemen otu tohumu karışımıyla kaplanarak güneşte kurutulmasıyla elde edilmektedir. Esasen yüzyıllardır Ayaş ilçesinde üretimi gerçekleştirilen keçi pastırmasının günümüzdeki halini ifade eden Ankara Erkeç Pastırması; Ankara’da keçi yetiştiriciliğinin en yoğun olduğu Güdül, Beypazarı, Nallıhan, Elmadağ, Polatlı, Haymana, Kahraman Kazan, Ayaş, Çubuk, Kızılcahamam, Sincan ve Bala ilçelerinde yetişen tiftik keçisi etinden üretilmektedir. 

Yılın sonbahar mevsiminde eylül ve ekim aylarında kesimi yapılan hayvanlardan elde edilen pastırma; kesim, söküm, kuru kürleme (pişirme), birinci kurutma (tavlanma), baskılama, tekrar ıslatma, şerbetleme, çemenleme, son kurutma ve ambalajma süreçlerinden geçerek satışa sunulmaktadır. 

Tarihi oldukça eskiye dayanan pastırma, Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesi'nde “Ankara’daki keçi pastırması” olarak geçmektedir. Pastırmanın kendine has lezzetinin oluşmasında Ankara ve çevresindeki 231 çeşit tür farklı bitki florasında otlayan keçilerin etlerine yerleşen rayihanın en önemli etken olduğu ifade edilmektedir. Ankara ili coğrafi ve iklim koşulları gereği bozkır yapıya sahip olsa da Ankara Keçisi'nin coğrafi şartlara adapte olmuş olması, bölgedeki florayı değerlendirebilmesi keçi etine kendine has lezzeti kazandırma sürecini kolaylaştırmaktadır. Bu süreç sonucunda Ankara Erkeç Pastırması'nın diğer pastırmalardan ayrılmasını sağlayan ayırt edici özellikler aşağıda sıralanmaktadır:

  • Yalnızca Ankara Keçisi ırkından olan hayvanlardan üretilmektedir.
  • Keçi etinin rahatsız edici teke kokusunun pastırmada hissedilmesini engellemek üzere keçiler 1 yaşına geldiğinde kısırlaştırılmaktadır.
  • Keçilerin Ankara’nın kendine has florasında yetişen otlarla dolu olan meralarda beslenmektedir.
  • Üretim sürecinde kullanılan çemen otu karışımının Ayaş ilçesi ve etrafındaki ilçelerde yetişen çemen otundan hazırlanmaktadır. 

Ayırt edici özellikleriyle dikkat çeken Ankara Erkeç Pastırması'nın coğrafi işaretli bir ürün olarak gelecek kuşaklara aktarımının sağlanması adına tescil belgesinde belirtildiği üzere üretim ve satış süreci denetim altında tutulmaktadır. Bu denetim süreci Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Ankara Üniversitesi Gıda Güvenliği Enstitüsü, Ankara İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü ile Ankara Damızlık Koyun-Keçi Yetiştiricileri Birliği’nden katılımcılar tarafından oluşturulan komisyon ile gerçekleştirilmektedir.

Yararlanılan Kaynaklar

Durlu Özkaya, F., Varol, M. B., Coşkun, S. ve Budak, N.H. (2024).Ankara’nın Coğrafi İşaretli Yemeklerinin Karbon Ayak İzinin Belirlenmesi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3, 676-688; Türk Patent ve Marka Kurumu - 408 Numaralı - Menşe Adı - Ankara Erkeç Pastırmacı Tescil Belgesi; Yetimoğulları, F. (2021). Ankara Keçisinden Üretilen “Ankara Erkeç Pastırması” Çeşitlerinin Kalite Özellikleri. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.