Yetmişbir, Selahattin

Kişi Havayolu İşletmecisi

(1929 - 2011)

Almanya’dan Türkiye’ye charter seferlerini başlatan ilk girişimcilerden biridir. 1969 yılında kurduğu Avrupa Havayolları, şirketin faaliyetini sürdürdüğü 1998 yılına kadar, 39 yılda 3,5 milyon yolcu taşıdı. Avrupa Havayolları, kendi uçağı olmadan, kiralama yoluyla yürütülen bu boyuttaki operasyonun büyüklüğüne ulaşabilen az sayıda şirketten biridir. Avrupa Havayolları, 1974-80 yılları arasında Almanya’da, bir Türk girişimci tarafından kurulmuş en büyük şirkettir.

Selahattin Yetmişbir İstanbul Kasımpaşa’da doğdu (1929). Ailesi birkaç kuşak öncesinden Sürmeneli’den İstanbul’a göç etmiştir. Kasımpaşa’da ilkokulu, liseyi Beyoğlu Erkek Lisesi’nde (şimdi İstanbul Atatürk Anadolu Lisesi) tamamladı. Yüksek Ticaret Mektebi’nde başlayan yükseköğrenimini yarıda bıraktı. İş hayatına 1957-59 yılları arasında İstanbul Yeşilköy Havalimanı’nda Türk Ekspress şirketinde, havaalanı yer hizmetlerinde çalışarak başladı ve havacılığa ilk adımı da burada attı. O tarihlerde Türk Hava Yolları Almanya’da teşkilatlanmaktaydı. Frankfurt bürosuna eleman arandığını duyan Yetmişbir bu göreve talip oldu. 1961 yılında girdiği THY Frankfurt şubesinden başlayarak, THY’nin Almanya ofislerinde beş yıl çalıştı. Başarılı performansı Selahattin Yetmişbir’i 1965 yılında Stutgart Bürosu satış müdürlüğüne taşırdı.

Selahattin Yetmişbir, küçük bir sermayeyle Avrupa Uçak Şirketi’ni 9. 09. 1969 tarihinde kurdu. İlk ofisi bir barakaydı. 27. 11. 1969 tarihinde de ilk uçağını sefere koyarak, 58 yolcuyla Stuttgart – İstanbul seferini gerçekleştirdi. Kiraladığı uçak German-Air şirketinin uçağıdır. Zamanla, Lufthansa’nın charter şirketi Condor’un en iyi müşterilerinden biri oldu. Kurduğu filoyla önce İstanbul’a başlayan charter seferlerine, 1976 yılında İzmir’i, 1977’de Ankara’yı, sonraları da Antalya’yı ekledi.

Avrupa Seyahat, basit bir charter şirketi de değildi. IATA acentasıdır, Almanya’daki acentalıklarının yanı sıra, kendine ait büroları vardı. Bu bürolara daha sonraki yıllarda İsviçre-Basel de eklendi.

Avrupa Seyahat, Almanya merkezli tur operatörlüğü alanına kuruluşunun ikinci yılında (1971), Avrupa-Türkei adıyla kurduğu şirketle girdi. Ancak sonra bu alandan çekildi. İkinci deneme 1990’lı yılların başında kurulan AST ile oldu, ama bu şirket de uzun ömürlü olmadı.

Selahattin Yetmişbir, sosyal yönü olan biridir. Kuruluş balolarına her yıl Almanya’dan ve Türkiye’den ünlüler katılırdı. 1986-1989’da Erdenay Oflaz’ın, 1989-1992 yılları arasında da Şener Erzik’in başkanlığında Türkiye Futbol Federasyonu yönetim kurullarında altı yıl kesintisiz görev yaptı.

1990’lı yılların ortası, Türkiye’de art arda krizlerin tekrarlandığı yıllardır. Havacılıkta rekabet de kızışmıştır. Yeni yeni ucuz uçak şirketleri kurulmakta ve tarifeli seferlere başlamaktadır. Yetmişbir, işin sonu görünür. 1995’te başlayan küçülme, uçuşların 1998’de tamamen durdurulmasına kadar kademe kademe devam etti. Selahattin Yetmişbir, 16. 10. 2011 tarihinde vefatına kadar son yıllarını Türkiye’de geçirdi.

Referanslar

Bulutoğlu, H.. (2020). Selahattin Yetmişbir: Sivil Havayolu İşletmeciliğinin Öncüsü. İçinde; N. Kozak ve M. Kozak (Editörler), Türk Turizmine Kanat Gerenler Cilt VI: kamu ve meslek Kuruluşları Yöneticileri, Turist Rehberleri, Ulaştırma İşletmecileri ve Diğerleri (ss. 355-364). Ankara: Detay Yayıncılık.