Havayolu sektörü sahip olduğu birtakım özellikler nedeni ile birçok ülkede devlet eli ile başlatıldı. Genel olarak ulaştırmanın ve hava ulaştırmasının bir kamu hizmeti olarak görülmesi havayollarının da öncelikle hükümetler tarafından kurulmasının temel nedenidir. Bunun yanında altyapı, araç-gereç, nitelikli personel, uluslararası gereklilikler gibi nedenlerle yatırım ve işletim maliyetlerinin yüksekliği özel sektör için pazara giriş engelleri yaratmakta ve pazarda tutunmayı da güç hâle getirmektedir. Aynı zamanda devlet havayollarının ülkelerin bayrak taşıyıcısı olma ve ülke imajını temsil işlevi de bulunmaktadır. Diğer yandan bir savaş durumunda havayolu ulaşımı ülke açısından kritik önemde olduğundan devletler açısından bu gücü elinde bulundurmak önemli olmaktadır. Tüm bu nedenlerle havayolu pazarı devletler tarafından ekonomik anlamda düzenlenen (regüle edilen) bir sektör oldu. Amerika Birleşik Devletleri (ABD) gibi bazı ülkelerde özel sektörün havayolu işletmeciliğine doğrudan başlaması mümkün olsa da hükümetler ekonomik anlamda pazarda kontrolü ellerinde tutmayı tercih etmektedirler.

Havayolu pazarındaki ekonomik düzenlemeler genel olarak fiyatlar, hatlar ve pazara giriş konusundaki devlet kısıtlamaları olarak ortaya çıktı. Serbestleşme (deregülasyon) ise, bu düzenlemelerin azaltılması veya tamamen ortadan kaldırılması olarak ifade edilmektedir. Uluslararası havacılıkta yolcu taşımacılığında serbestleşmeyi başlatan ilk serbestleşme adımı 24. 10. 1978 tarihli ABD’de iç hat yolcu pazarındaki federal ekonomik kontrolü ortadan kaldıran Havayolu Serbestleşme Yasası’dır (Airline Deregulation Act). ABD’de iç hatlardaki serbestleşmenin bilet fiyatlarında düşüş, pazardaki havayolu şirketi sayısında artış, düşük maliyetli taşıyıcıların ortaya çıkışı ve noktadan noktaya sistem yerine merkez havaalanlarında toplama ve dağıtma sistemine dönüşen ağ yapıları şeklindeki etkileri oldu. Serbestleşen pazar yapısı aynı zamanda domino etkisi ile ABD’nin uluslararası hatlarını da etkiledi ve tüm dünyada bir uluslararası serbestleşme eğilimine dönüştü. Avrupa’da serbestleşme üç paket halinde Aralık 1987, Temmuz 1990 ve Temmuz 1993 tarihlerinde gerçekleşti ve Avrupa Birliği içerisinde tek Avrupa hava sahası oluşturuldu. İzleyen yıllarda Asya’da ve dünyanın çeşitli bölgelerinde de iç pazarlarda serbestleşme hareketleri devam ederken uluslararası hatlarda da daha liberal bir dönem başladı. Devletler arasında ikili antlaşmalarla düzenlenen karşılıklı uçuş hakları da serbestleşmekte çok taraflı havacılık antlaşmalarına ve açık semalar antlaşmalarına (Open skies) dönüşmektedir.

Türkiye’de 2920 sayılı Türk Sivil Havacılık Kanunu sivil havacılığın ekonomik boyutunu da düzenleyen ilk ve en önemli mevzuat olarak yapısı itibarıyla piyasaya devlet müdahalesini gerektirmeyecek ve oldukça liberal bir anlayışa sahiptir. Yasanın çıkışını takip eden yıllarda çok sayıda özel havayolu işletmesi kuruldu ve piyasaya çok sayıda giriş oldu. Bununla birlikte piyasa dengesiz bir hal aldı ve çok sayıda da çıkış yaşandı, yolcular mağdur oldu. 1996 yılında alınan bir kararla pazardaki devlet kontrolü tekrar başladı ve özel havayollarına yalnızca Türk Hava Yolları tarafından uçulmayan hatlarda, günlerde ya da talebin THY tarafından karşılanamadığı durumlarda pazara girebilme hakkı tanındı. 2003 yılına kadar devam eden bu uygulama nispeten istikrarlı, ancak rekabetin olmadığı ya da son derece kısıtlı olduğu bir pazar yapısı yarattı. 2003 yılının Ekim ayında alınan yeni bir karar ile 1996 Kararı yürürlükten kaldırıldı ve iç hatlarda havayolu ile yolcu taşıma konusundaki ekonomik kısıtlamalar azaltılarak Türkiye’de iç hat pazarı tekrar rekabete açıldı.

Uluslararası havacılıktaki serbestleşmenin yayılmasının devlet elindeki havayollarının özelleştirilmesi, fiyat tarifelerinde düşüşler yaşanması, hava taşımacılığının yaygınlaşması, yeni iş modellerinin ortaya çıkışı ve uçuş ağ yapılarının değişmesi gibi etkileri söz konusudur.