Türkiye’de Müze Yönetimi Eğitimi

Eğitim-Öğretim Müze Yönetimi Bölümü

1990 yılından sonra müzecilik çalışmalarının hizmet sektörüne dönüşmesi, müzelerin profesyonel yönetime ihtiyaç duyması, üniversitelerde müzecilik eğitimini zorunlu hâle getirdi. 1989 yılından sonra müzecilik eğitimi üniversitelerin birkaç bölümünde okutulan seçmeli ders statüsünden çıkarak, müzecilik eğitimi yüksek lisans programlarının açılması ile bilimsel boyuta taşındı. Müze yönetimi konulu akademik çalışmaların temeli 1984 yılında Fethiye Erbay’ın Müzelerin Personel Yönetim, Organizasyon ve Eğitimi başlıklı yüksek lisans tez çalışması ile atıldı. Erbay, 1992 yılında tamamladığı Çağdaş Müze İşletmeciliğinde Planlama Fonksiyonu ve Planlama Açısından Müzelerin Değerlendirilmesine Yönelik Uluslararası Bir Çalışma adlı doktora tezinde 12 ülke ve 120 müzede planlama çalışmalarına yönelik araştırmalar yaptı. Bu araştırmalar bugünün çağdaş müze yönetimi ve planlaması alanındaki çalışmalara da kaynak oldu. Türkiye’de müzecilik alanında ilk olan bu akademik çalışmaları sayesinde Fethiye Erbay müzecilik eğitimini profesyonel bir boyuta taşıdı.

Fethiye Erbay, Leicester Üniversitesi Müze Yönetimi programında Kevin Moore, Gaynor Kavanagh gibi önemli müzecilerden müze eğitimi aldı. Buna ek olarak, Peter Bendixen, Jarno Paltenon gibi kişilerle ortak kültürel miras projelerinde bulundu. Böylece, müzecilik alanındaki çalışmalarını uluslararası boyutta geliştirme imkanı buldu. Fethiye Erbay’ın çok disiplinli ve 30 yıllık süreci aşan uluslararası müze yönetimi çalışmaları, Türkiye’de müze yönetimi eğitiminin kurumlaşmasını sağladı. Nitekim, 2008 yılında müzelerde çalışanların mesleki gelişimine destek olmak ve kariyer planlamalarına katkıda bulunmak amacıyla yüksek lisans programlarını başlattı. Bu kapsamda, 07. 09. 2009 tarihinde, Türkiye’de ilk olarak İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Müze Yönetimi Tezli Yüksek Lisans Programı adı altında yüksek lisans eğitimine başlandı. Erbay, müze yönetiminin gelişimi için sergileme, eğitim, halkla ilişkiler, iletişim, yönetim, mevzuat, belgeleme, koleksiyon geliştirme, iş güvenliği, verimlilik, sürdürülebilirlik, dijital müzecilik ve girişimcilik alanlarında işgücünü oluşturacak uzmanlaşmış müzecilerin yetiştirilmesine katkı sağladı. 2012 yılında Müze Yönetimi Bilim Dalı Tezsiz Yüksek Lisans Programını, 2013 yılında ise Müze Yönetimi Tezsiz Uzaktan Eğitim Yüksek lisans Programını açtı. Bunlara ek olarak, 2011 yılında Kültürel Miras Alanlarının Yönetimi Uzaktan Eğitim Tezli Yüksek Lisans Programı, 2013 yılında ise tezsiz programlar açıldı. Bu yüksek lisans programlarında müze ve galeri yöneticileri yetiştirmeye yönelik çok yönlü, disiplinler arası eğitim verilmektedir. Müze yönetimi yüksek lisans programlarında 2019 yılına kadar toplam 220 öğrenci eğitim ve öğretim aldı. Türkiye’de Kore, Rusya, Ürdün, Sırbistan, İran, Özbekistan’dan olmak üzere yabancı uyruklu öğrencilerin eğitim aldığı uluslararası eğitim programları da kuruldu.

Müze yönetimi yüksek lisans programları on yıllık gelişim sürecinde verdiği 80 mezunu ile müze yönetimi çalışmalarını ileri düzeye taşıdı. Bu akademik çalışmalar sonucunda müzecilik, mesleki eğitim açısından da yeniden tanımlandı ve geliştirildi. Öyle ki, 2018 yılında 100/2000 YÖK Doktora Burs Programı kapsamında müzecilik öncelikli alan ilan edildi. 2019 yılında YÖK tarafından yayınlanan Geleceğin Meslekleri raporunda, müzecilik ve kültürel miras çalışmaları geleceğin meslekleri arasında gösterildi. Fethiye Erbay tarafından 2020 yılında İstanbul Üniversitesi’nde müzecilik alanında Türkiye’deki ilk doktora programı açıldı.

Referanslar

Buyurgan, S. (2006). Müze Eğitimi. Ankara: Denge Matbaası; Erbay, F. (2009). Müze Yönetimini Kurumlaştırma Çabası (1984-2009). İstanbul: Mimarlık Vakfı Enstitüsü; Erbay, F. (2009); Müzecilik Eğitiminin Kırılma Noktası, SAYED Kültür ve Sanat Dergisi, 2: 20-23; Erbay, F. (2017). Türkiye’de Müzecilik Eğitiminin Üniversitelerde Kurumlaşması, MEB/ Müzecilik Özel Millî Eğitim Dergisi, 214: 105-107; https://www.karar.com/guncel-haberler/yok-baskani-sarac-gelecegin-meslekleriniacikladi-1232267, (Erişim tarihi: 24. 08. 2020).