Turizmde Stratejik Planlama

Kavram Ekonomi Kamu Yönetimi

Türk Dil Kurumu sözlüğünde strateji; bir ulusun veya uluslar topluluğunun, barış ve savaşta benimsenen politikalara destek vermek amacıyla politik, ekonomik, psikolojik ve askerî güçleri bir arada kullanma bilimi ve sanatı, şeklinde tanımlanmaktadır.

Strateji sözcüğü stratégie Fransızca kökenlidir. Bu kavram kelime itibarı ile sevketme, yöneltme, gönderme, götürme ve gütme anlamlarına da gelmektedir. Kelimenin eski Yunan generallerinden Strategos’un bilgi ve sanatına atfen kullanıldığı da ifade edilmektedir. Bazı kaynaklarda ise, kelimenin Latince yol, çizgi veya nehir yatağı anlamındaki “stratum”dan geldiği belirtilmektedir.

Strateji kelimesinin öncelikle askeri bir terim olarak kullanıldığı, daha sonraları ise (Alfred D. Chandler, Strategy and Structure (1962); Robert N. Anthony, Planning and Control Systems (1965); Kenneth Andrews, The Concept of Corporate Strategy (1971) vb. gibi sosyal bilimlerde kullanılmaya başladığını görülmektedir.

Askeri anlamda strateji kelimesi; düşmanın ne yapacağını veya ne yapamayacağını belirleyerek, buna göre genel bir plan yapmak, kendi güçlerini yerleştirerek gerektiğinde harekete geçirmek demektir.

Sosyal bilimler alanında ise strateji kavramının farklı şekillerde tanımlandığı görülmektedir. Bir tanıma göre, bir işletmenin temel uzun vadeli amaçlarının ve hedeflerinin belirlenmesi, ve eylem gidişatın benimsenmesi ve bu hedeflerin gerçekleştirilmesi için kaynakların tahsis edilmesi, şeklinde tanımlanırken; bir başka tanıma göre strateji, şirket faaliyetleri arasında uygunluk yaratmak şeklinde tanımlamaktadır.

Yukarıdaki tanımlardan da görüldüğü üzere strateji daha ziyade kar amaçlı örgütlerin faaliyetlerinin planlanması şeklinde tanımlandığı görülmektedir.

Daha sonraları strateji ve stratejik planlama kavramların kamu kurumları ve kar amaçsız örgütlerde de kullanılmaya başlandığı görülmektedir.

Stratejik planlama esasında stratejik yönetim sürecinin ilk adımı olarak kabul edilebilir. Barca, stratejik yönetim düşüncesinin gelişimini stratejik planlama anlayışı dönemi (1960-1980), rekabet stratejisi anlayışı dönemi (1980-1990 ) ve temel yetkinliklere dayalı strateji anlayışı dönemi (1990’dan günümüze) şeklinde sınıflandırdı. Buradan hareketle stratejik planlama, strateji geliştirmeye planlı bir şekilde yaklaşılması gerektiğini ileri sürmesi ve bu planların nasıl geliştirilmesi gerektiği yönünde önemli açılımlar sundu. Diğer bir ifade ile stratejinin nasıl geliştirilmesi gerektiğine yönelik sistematik açıklamaların yapıldığı bu ilk dönemde, stratejinin kontrollü ve akılcı bir yol ile geliştirilebileceği ön kabul olarak benimsenmekteydi. Bu ön kabulden hareketle stratejinin nasıl formüle edilmesi gerektiği yönünde modeller geliştirmeye yönelik birçok girişimde bulunuldu.

Stratejik planlama aşamasında bugün de sıklıkla kullanılan, Deneyim Eğrisi, Boşluk Analizi (gap analysis), SWOT Analizi, BCG Matrisi, Senaryo Analizi, Endüstri Yaşam Eğrisi gibi teknikler geliştirildi. Bunlardan en popüler olanı SWOT analizidir. SWOT analizi hem özel hem de kamu sektöründe kullanılabilecek esneklikte genel bir çerçeve sunmaktadır. Ancak, günümüzde SWOT analizini stratejiyi bir planlama faaliyeti olarak gören kamu kesiminin daha çok kullandığı söylenebilir.

Türkiye’de turizm sektörünün gelişimi için Cumhuriyet'in ilanından sonra çeşitli çalışmalar yapılmış olmasına rağmen, bu konudaki mihenk taşının, 12.03.1982 tarih ve 2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanunu olduğu noktasında şüphe yoktur. Türkiye, bu kanunun yürürlüğe girmesiyle birlikte öncelikle yatırımlar ve ardından da kitlesel turizm hareketlerinin en popüler destinasyonlarından biri olmaya başladı.

Turizmde stratejik planlamayı; bir ülkenin tüm turistik kaynaklarının, koruma ve kullanma dengesi içinde rakip ülkelerin stratejilerini de hesaba katarak, ekonomik, politik, kültürel ve jeopolitik unsurları da dikkate alarak uzun vadeli olarak planlanmasıdır, şeklinde tanımlamak mümkündür.

Bu tanımdan hareketle, ilgili kurum ve kuruluşların özellikle turizm gelirlerini maksimize etmek amacıyla öne çıkacak turizm türlerini; deniz-kum-güneş, tarih, sağlık, kış turizmi vb. gibi topyekün bir plan çerçevesinde geliştirme ve sürdürme amaçlı çalışmaları bu çerçevede değerlendirilir.

Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın bu manada Cumhuriyetimizin 100. Yılı olan 2023 yılı için belirlediği turizm strateji belgesinde, turizm sektörünün güçlendirilmesine yönelik 16 adet konu başlığı belirlendi.

Bunlar; planlama, yatırım, örgütleme, iç turizm, araştırma ve geliştirme, ulaşım ve altyapının güçlendirilmesi, tanıtım ve pazarlama, eğitim, hizmet kalitesi, kentsel ölçekte markalaşma, turizmin çeşitlendirilmesi, mevcut turizm alanlarının rehabilitasyonu, turizm gelişim bölgeleri, turizm gelişim koridorları, turizm kentleri ve eko turizm bölgeleridir.

Referanslar

Andrews,K.(1971). The Concept of Corporate Strategy. Irwin, Homewood; Anthony, R.N. (1965) Planning and Control Systems: A Framework for Analysis. Division of Research. Boston: Harvard University Graduate School of Business Administration; Barca, M. (2005). Stratejik Düşüncenin Evrimi: Bilimsel Bir Disiplinin Oluşum Hikâyesi, Yönetim Araştırmaları Dergisi, 4(2): 7-38; Barca, M. (2009). Stratejik Yönetim Düşüncesinin Gelişimi, Ankara Sanayi Odası: 35-52; Chandler, A. D. (1962). Strategy and Structure: Chapters in the History of American Enterprise. Boston: MIT Press; Dinçer, Ö. (1998). Stratejik Yönetim ve İşletme Politikası. İstanbul: Beta Yayıncılık; Porter, M.E. (1996). What is Strategy?, Harvard Business Review, 74(6): 61–78.