Pero Tafur Seyahatnamesi

Seyyah ve Seyahatname Seyahatname

Pero Tafur hakkında var olan bilgiler iki kaynağa dayanmaktadır. Bunlardan ilki seyyahın Doğu Akdeniz ve Orta Avrupa’yı kapsayan seyahatini yazdığı seyahatnamesidir. Seyahatnamesinde kendi hayatında çok az bilgiye yer veren Tafur, Kordoba’yı Müslümanların hakimiyetinden alan ve aslen Sevillalı olan Pedro Ruiz Tafur’un soyuna dayandığını ve kendi soyu ile Bizans imparatorları arasında bir bağ olduğunu iddia eder. Hatta seyyahın iddiasına göre kendi ile Bizans imparatorları arasında bir kan bağı olduğu söylenmektedir. Fakat Tafur’un bu tarz bilgiyi seyahatnamesinde ele alması, sadece soyluluğunu vurgulamak istemesinden kaynaklandığı fikrini de ortaya çıkarmaktadır.

Seyyah hakkındaki bilgilerin büyük kısmı seyahatin gerçekleştikten sonraki dönemine dayanmaktadır. Bu bilgilerin elde edildiği çalışmanın Rafael Ramíez de Arellano tarafından gerçekleştirildiği bilinmektedir. Arellano çalışmasını meclis ve alım satım arşivlerine dayandırmaktadır. Bu belgelerin en eski olanı 1460 ve en yeni olanı ise 1479’dadır. Elde edilen bilgiler doğrultusunda, Tafur’un Juan Diaz Tafur’un oğlu olduğu ve Doña Juana de Horozco ile evliliği sonrasında doğan oğlunun ve kendisinin, kent meclisinde görev aldığı bilgisi ortaya çıkarıldı. Arellano, Tafur’un aslında Sevillalı olmadığını, bunun sebebinin ise Memluk sultanının Sevillalı tercümanından bahsederken kullandığı bir kelimeden kaynaklandığını iddia etti. Aynı zamanda seyahatnamesinde, kendinden farklı bir şekilde bahsetme sebebini, seyahatindeki güzergahın tehlikeli olmasına bağlandı ve aslında Kordoba’da doğduğu sonucu elde edildi. Ama yine de bu bilgi bazı tarih araştırmacıları tarafından kabul görmemektedir. Ayrıca yazarın belli savaşlara, eylemlere ve antlaşmalara katıldığı bilgisi de elde edildi. Son olarak seyyah hakkında, yaklaşık olarak 1410’dan önce doğduğu ve 1490 yılı civarında öldüğü bilgisi elde edildi.

Seyyahın ele aldığı seyahatnamesinin tam adı, ilk sayfasının olmamasından dolayı bilinmemekte ve genellikle Trato de las andanças e viajes veya Andanças e viajes de Pedro Tafur por diversas partes del mundo avidos (Pero Tafur’un, dünyanın farklı yerlerinde gerçekleştirdiği kara ve deniz yolculukları) ya da kısaca Andanças veya Tratado adlarıyla bilinmektedir. Tafur, bu eserini 1436 ve 1439 tarihleri arasında gerçekleştirdiği Doğu Akdeniz ve Orta Avrupa’yı kapsayan seyahatini baz alarak yazdı. Eser, günümüze tek nüsha halinde ulaşan en önemli XV. yüzyıl İspanyol seyahatname türlerinin başında gelir. İlk kez 1874’te Marcos Jiménez de la Espada tarafından iki cilt halinde basıldı ve önemi daha da ön plana çıktı. Eseri Türkçeye yüksek lisans çalışması kapsamında 2014 yılında kazandıran Hakan Kılınç’tır. Kılınç, eseri 2016 yılında kitap haline getirip yayımladı. Seyahatini yazarken, doğudaki çoğu ülkeden bahsettiği gibi bu ülkeleri Hristiyan bayrağı altında görmenin özlemini dile getirdi ve seyahatinin sadece hac veya ticari amaçla olmadığını belirtti. Bu yüzden de eser bahsi geçen döneme sadece sosyo-ekonomik olarak değil aynı zamanda da politik ve dini açıdan ışık tutmaktadır. Eser ayrıca XV. yüzyıl İspanyolcasının özelliklerini göstermekle birlikte sözcük düzeni ve noktalama bağlamında zayıftır.

Seyahatname yazıldığı tarih bağlamında genel olarak ele alındığında, XIV. ve XV. yüzyıllarda yaşanan olaylara ve toplumu derinden etkileyen üç büyük gelişmeye de ışık tutmaktadır. Bu gelişmeler veba, siyasi iktidarsızlık ve dini ayaklanmalardır. Aynı zamanda eser, toplumsal sorunları, siyasi istikrarsızlığı ve dini olayları da ele aldığı için büyük önem arz etmektedir. Ayrıca seyyahın takip ettiği rotadan dolayı, deniz aşırı ve deniz yolları üzerindeki hakimiyetten de bahsedilmektedir. Eser, Osmanlı tarihi bağlamında da önem taşımaktadır. Osmanlı Devleti’nin yayılışı ve bunun farklı bir bakış açısıyla ele alınışı tarihte derin etki yaratmış olaylara farklı anlamlar yükleyebilmektedir.

Eser, bahsi geçen seyahatin güzergahı bağlamında incelendiğinde, ardarda dört farklı aşamadan oluştuğu görülebilir. Bu bağlamda ilk seyahat, Sanlúca de Barrameda, Cenova, Pisa, Bologna, Venedik, Roma ve İtalyan şehirlerine doğru, 1436 sonbaharı ile 9. 05. 1437 tarihleri arasında gerçekleşti. İkinci seyahat (Doğu Seyahati) 9. 05. 1437 ile 22. 05. 1438 tarihleri arasında Filistin, Mısır, Bizans, Anadolu, Karadeniz’e doğru gerçekleşti. Üçüncü seyahat ise Alman İmparatorluğu ve Orta Avrupa’ya doğru 22. 05. 1439’da gerçekleşti. Son olarak İspanya’ya dönmek için giriştiği seyahatinde ise Adriyatik ve Akdeniz üzerinden İspanya istikametine bir yol izledi ve seyahatini aynı yılın bahar aylarında tamamladı. Ayrıca, seyyahın takip ettiği güzergahın kapsamı ve jeopolitik konumu göz önüne alındığında, seyahatnamenin önemi artmakta ve Ortaçağ’ın karanlık bir dönem olduğu düşüncesini savunanlara aksini gösterecek kadar etkili bir eser olabileceği düşünülmektedir.

Yararlanılan Kaynaklar

https://depts.washington.edu/silkroad/texts/tafur.html, (Erişim tarihi: 13.08.2020).; Ramírez de Arellano, R. (1902). Estudios Biográficos: Pero Tafur, Boletín de la Real Academia de la Historia, 41, 1902: 278–98.; Tafur, P. (2016). Pero Tafur Seyahatnamesi: 9. 05. 1437 – 22. 05. 1438 (Çev. H. Kılınç). İstanbul: Kitap Yayınevi.; Polat, Ü. N. (2018). Pero Tafur Seyahatnamesi (9. 05. 1437 – 22. 05. 1438) (Çev. H. Kılınç), Libri, IV: 85-89.