"Pedro de Urdemalas Seyahatnamesi (Viaje de Turquía Türkiye Seyahati)" Başlıklı Kitap

Seyyah ve Seyahatname Seyahatname

Pedro de Urdemalas, 4. 08. 1552’de donanma ile Cenova’dan Napoli’ye giderken Osmanlılara esir düştü ve 1552-1556 yılları arasında İstanbul’da bulundu. Madrid Milli Kütüphanesi’nde Pedro de Urdemalas’ın bu zorunlu seyahatini ve Kanuni döneminde İstanbul’daki yaşantıyı anlatan bir el yazması bulunmaktadır. Eser, 1557 yılında İspanyolca yazıldı. Bu el yazması, ilk olarak Manuel Serrano y Sanz tarafından 1905 yılında Viaje de Turquía (Türkiye Seyahati) adıyla yayımlandı. Viaje de Turquía ikinci olarak 1919 yılında Antonio G. Solalinde tarafından yayımlandı. İlk olarak eserin yazarının Cristóbal de Villalón olduğu düşünülmüşse de daha sonra başka kişiler tarafından yazıldığı konusunda fikirler de ortaya atıldı. Sonuçta kim tarafından yazıldığı, hatta kurmaca olup olmadığı konusunda fikir birliğine varılamadı. Yazarının Osmanlı topraklarında hiç bulunmadığı yönünde görüşler de bulunmaktadır. Eser, İspanya kralı II. Felipe’ye sunuldu. Yazılış amacı ise İspanya’nın en güçlü düşmanı olan Osmanlı İmparatorluğu hakkında krala bilgi vermektir. Ancak yazar, o dönem Türklerle ilgili yazılan başka eserlerin aksine düşmanca bir üslup kullanmadı. Daha çok tarafsız bir dille yazdı, hatta Türklerin olumlu yönlerini belirterek kendi ülkesinin bazı konularda eksikleri olduğunu da söyledi.

Seyahatname (Viaje de Turquía), Pedro de Urdemalas ile arkadaşları Juan de Voto a Dios ve Mátalas Callando’nun diyaloglarından oluşmaktadır. Pedro de Urdemalas, Müslüman olmuş yaşlı bir esirin tavsiyesiyle hekim olduğunu söyleyerek esaretin bazı zorluklarından kurtuldu. Yanlış tedavi sonucu gerçekleşecek ölümleri Allah’ın takdiri olarak nitelendirebileceğini düşünerek söylediği yalana rağmen güçlü hafızası sayesinde tıp kitaplarını ezberleyip tedaviler uyguladı ve Sinan Paşa’nın hekimliğine yükseldi. Eserde Pedro, Sinan Paşa’nın iki yıldır süren nefes darlığını hekimlerin tedavi edememesi nedeniyle kendisine başvurduklarını, yaptığı şurup ve hapların sayesinde Paşa’nın nefesinin düzelmeye başladığını belirtmektedir. Sinan Paşa’yı tedavi etmesi sonucunda birçok tanınmış kişi Pedro de Urdemalas’a başvurmaya başladı, hatta padişahın kızını da tedavi etti.

İki bölümden oluşan eserin birinci bölümünde Pedro de Urdemalas’ın esir düşmesi, hekimliğe başlaması, İstanbul’daki hayatı ve kaçarak esaretten kurtulması; donanmanın İstanbul’a dönüşü, esirlere yapılan muameleler, askerlerin beslenme düzenleri, Sinan Paşa’nın hastalığı, Mihrimah Sultan’ın iyileşmesi, Sinan Paşa’nın ölümü vb. konular anlatıldı. İkinci bölümde ise Osmanlı Devleti’nin idari, hukuki, askeri ve sosyal nitelikleri konusunda bilgi verildi. Aynı zamanda Türklerin dili, dini, giyim kuşam adetleri; Türklerde evlenme, düğün ve eğlenceler; yemekler vb. çeşitli kültürel özelliklerine de değinildi.

Söz konusu eser, Türkiye’de ilk olarak 1964 yılında Fuad Carım tarafından Kanunî Devrinde İstanbul adıyla yayımlandı. Daha sonra, 1974 yılında Aysel Kurutluoğlu’nun Manuel Serrano y Sanz’ın yayınından yararlanarak hazırladığı çeviri, Türkiye’nin Dört Yılı 1552-1556 adıyla Tercüman yayınlarının 1001 Temel Eser serisi içerisinde yayımlandı. Her iki çeviri de tam değildir, seçmeler halinde hazırlanmış kısmi çevirilerdir. Ayrıca Carım’ın çevirisi 1996 yılında Güncel Yayıncılık tarafından Pedro’nun Zorunlu İstanbul Seyahati adıyla yeniden basıldı. Eserin tam metin halindeki yayını 2011 yılında Yeliz Demirören’in çevirisiyle ve Türkiye Sehayati (Viaje de Turquía) Kanuni Devrinde İstanbul (1557 Yılında Bir El Yazması) adıyla Erko Yayıncılık tarafından basıldı. Bu yayında eserin yazarı Cristóbal de Villalón olarak gösterildi.

Referanslar

Carım, F. (1964). Kanunî Devrinde İstanbul. İstanbul: Yeni Savaş Matbaası.; Kurutluoğlu, A. (1974). Türkiye’nin Dört Yılı 1552-1556. İstanbul: Tercüman 1001 Temel Eser.; Önalp, E. (1990). Bir İspanyol Esiri Gözüyle 1552-1556 Yılları Arasında İstanbul, OTAM (Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi), 1: 313-320.; De Villalón, C. (2011). Türkiye Sehayati (Viaje de Turquía) Kanuni Devrinde İstanbul 1557 Yılında Bir El Yazması (Çev. Y. Demirören). İstanbul: Erko Yayınlıcılık.