Hieria
Doğal ve Kültürel Miras Antik Kent
-
2020
Günümüzde Fenerbahçe Burnu ya da Fenerbahçe Adası olarak bilinen yerleşimin antik ismidir. Önceleri Marmara Denizi’ne uzanan bir burun olduğu halde, Fenerbahçe Yat Limanı’nın inşası sırasında, limanın dolmasını engellemek ve içindeki suyun dolaşımını sağlamak amacıyla yapay bir kanal vasıtasıyla kara ile bağlantısı kesilerek ada haline getirildi.
Limanda 1989 yılında yapılan dip temizliği sırasında Erken Tunç Çağı’nın I.-II. evresinde görülen ve Yortan kültürü ile benzerlik gösteren yerel üretim çanak çömlekler bulundu. Günümüzde bu eserler İstanbul Arkeoloji Müzesi’nde sergilenmektedir. Bu nedenle limanın altında Erken Tunç Çağı’na ait bir yerleşimin var olması mümkündür. Tarih boyunca Marmara Denizi’ndeki su seviyesinin yükselmesi nedeniyle yerleşimin sular altında kaldığı düşünülmektedir.
Hieria ismi Antik Yunanca Heraion Akron (Hera Burnu) kelimesinden türemiştir. Antik Khalkedon sınırları içinde kalan ada üzerinde, muhtemelen Tanrıça Hera’ya ait bir kült merkezi yer alıyordu. İmparator I. Justinianus (MS 527–565) buraya limanı da içine alan yazlık bir saray ve Meryem Ana’ya ithaf edilen bir kilise inşa ettirdi. Prokopios liman yakınına imparatorun revaklar, caddeler, halk hamamları ve kentin imparatorluk yapılarından hiç de aşağı kalmayan diğer yapıları yaptırdığından bahsedilmektedir. Aynı zamanda “Saray inşa edilebilecek dünyadaki en güzel yer” olarak nitelemektedir. Saray, en az 1203 sonlarına kadar ayakta kaldı. 1204 yılındaki Latin işgalinden sonra tekrar faaliyete geçemedi. Doğu Roma İmparatorları Herakleios (MS 610–641) ve I. Basil (MS 867–886) dönemlerinde hizmet gördü. I. Basil döneminde buradaki yapı kompleksine Hz. İlyas Peygamber’e adanan bir şapel de eklendi. Boğaziçi’nin Asya tarafında bulunması nedeniyle, Doğu’ya yapılan seferlerden dönüşte, imparatorların karşılandığı zafer alayları sıklıkla burada yapıldı.
Doğu Roma’da Hristiyan tasvir kırıcılığını başlatan Hieria Konsili, MS 754 yılında, İmparator V. Konstantinos’un çağrısı ile bu sarayda toplandı. Ancak 787 yılındaki İkinci İznik Konsili’nde, Ortodoks ve Katolik kiliselerince geçersiz sayıldı. Orijinal saray kompleksinden sadece liman dalgakıranı, sarnıç ve birkaç mezar yazıtı günümüze ulaşabilmiştir.
Referanslar
Dönmez, Ş. (2006). The Prehistory of the İstanbul Region: A Survey, ANES, 43: 239-264; Kazhdan, A. (1991). Oxford Dictionary of Byzantium. Oxford University Press; Türkoğlu, İ. (2017). Eskiçağ’da Kadıköy. İstanbul: Ege Yayınları.