Giovanni Maria Angiolello Seyahatnamesi

Seyyah ve Seyahatname Seyahatname

Giovanni Maria Angiolello (1451 – 1525) hayatının önemli bir bölümünü Osmanlı İmparatorluğu’nda geçirmiş Venedikli seyyahtır. Sultan II. Mehmet’in Eğriboz Kuşatması (1470) sırasında esir alındı ve İstanbul’a götürüldü. Şehzade Mustafa’nın yanında kâtip olarak görevlendirilen Angiolello, onunla birlikte çeşitli seferlere katıldı. Özellikle Akkoyunlu Hükümdarı Uzun Hasan ile yapılan Otlukbeli Savaşı’nı (1473) ve arka planında yaşanan olayları detaylı bir üslupla anlattı. Bu kısımlarda sadece Şehzade Mustafa değil Fatih Sultan Mehmet ve Uzun Hasan ile birlikte dönemin önemli şahsiyetleri hakkında da bilgiler verdi. Şehzadenin ölümünden sonra Fatih’in yanına verildi ve güvenilir kişiliği sayesinde makamında yükselerek defterdarlık dairesinde görev yapmaya başladı.

Angiolello, padişahın ölümünden sonra (1484) doğduğu kent olan Vicenza’ya geri dönebildi ve anılarını kaleme aldı. 1507 yılında Venedik elçiliğine bağlı olarak İran’a geri döndü Yavuz Sultan Selim ile Şah İsmail arasında gerçekleşen Mercidabık (1516) ve Ridaniye (1517) savaşlarına katıldı. Fakat bazı detayların tarihi gerçeklerle uyumlu olmaması ve anlatım bütünlüğünün sağlanamaması gibi nedenlerle, bu ifadeler günümüzde şüpheyle karşılanmakta, başka bir kaynaktan alıntı yaptığı görüşü ağır basmaktadır. Benzer durum Şehzade Mustafa ve Mahmut Paşa ile ilgili anlatımlarda da kendini göstermektedir. Yazar, himayesinde bulunduğu Şehzade hakkında olumsuz bilgi vermekten kaçınmakta, diğer kronikler tarafından bahsedilen olayları farklı açıdan anlatmaktadır.

Giovanni Maria Angiolello, İstanbul’da kaldığı süre içinde Osmanlı Sarayı’nın görkemli yaşantısı, padişahların ve şehzadelerin özel hayatları, devletin kurumsal yapısı, ordu ve savaş düzeni hakkında kazandığı deneyimleri, Historia Turchesca adlı kitapta topladı. Bu kitap ilk kez 1909 yılında Romanya’da basılmasına rağmen henüz Türkçe olarak yayımlanmadı. Yazarın ayrıca Eğriboz Savaşı ve sonrasındaki gelişmeleri aktardığı Viaggio di Negroponte adında tarihsel notları mevcuttur. Uzun Hasan ve İran’la ilgili anılarını derlediği Breve narratione della vita et fatti di Ussuncassano re di Persia adlı kitap, seyahatname külliyatı içinde yer almaktadır. Angiolello Seyahatnameleri’nin en önemli yanı; İstanbul’un fethinden sonra Osmanlı’nın yükselişe geçtiği, Akkoyunlular’ın yıkıldığı ve yerine Safevi Devleti’nin kurulduğu bir döneme tanıklık etmesidir. XV. yüzyıl sonu ve XVI. yüzyıl başı arasındaki zaman dilimini kapsayan, Osmanlı Tarihi ve İran ilişkileri bakımından önem arz eden bu eserlerden yapılan alıntılarla, Türkiye’de birçok araştırma ve kitap yayımlandı. Angiolello’nun yazıları, Osmanlı İmparatorluğu’nun altın çağında, güç mücadeleleri ve ardında gerçekleşen olayları, sarayın içinden ve birinci elden anlatması bakımından diğer seyahatnamelerden ayrılmaktadır.

Yararlanılan Kaynaklar

Angiolello G. M. ve D’Alessandri V. (2006). Seyyahların Gözüyle Sultanlar ve Savaşlar: Giovanni Maria Angiolello, Venedikli Bir Tüccar ve Vincenzo D’Alessandri’nin Seyahatnâmeleri (Çev. T. Gündüz). İstanbul: Yeditepe Yayınları.; Angiolello G. M. (2011). Fatih Sultan Mehmet: Fatih’in İçoğlanı Anlatıyor (Çev. P. Gökpar). İstanbul: Profil Kitap.; Şakiroğlu M. H. (1991). Angiolello. İçinde; İslâm Ansiklopedisi, Cilt-3 (ss. 196-197). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.; Yerasimos S. (1988). Giovan Maria Angiolello ve İstanbul’un Fethinden Sonraki İlk Tasviri, Tarih ve Toplum, 58: 226-233.