Fevziye (Mehmet Bey) Camii

Doğal ve Kültürel Miras Cami

İzmit ile özdeş hale gelen, İzmit’in merkezinde Kemal Paşa Mahallesi sınırları içindeki Hürriyet Caddesi'nin üzerindedir. Tarihsel süreç içerisinde doğal afet ve yangınlardan dolayı zarar gördüğünden dolayı birçok kez onarım geçirmiştir. Bu onarım sürecinde yapının mimari özellikleri her dönemin mimari özelliklerine göre oldu ve yıkılıp tekrar inşa edilmiştir. Bu nedenle de ilk yapılıştaki asli niteliğini önemli ölçüde kaybetmiştir. İlk yapılış şekli Kanuni Sultan Süleyman’ın damadı Rüstem Paşa’nın kethüdası Mehmet Bey adına Mimar Sinan tarafından yapılmıştır. Ancak caminin birçok kez yeniden yapılmasından dolayı yaptıranların isimleri de değişiklik göstermiştir. Şehrin büyük camilerinden biridir. Külliyesindeki birçok bina günümüze ulaşamamıştır. Bunların arasında en dikkat çekeni ise muvakkithane olarak adlandırılan Vakit ayarlama evi/saat ayar merkezidir. 1719’da İzmit ve çevresinde meydana gelen depremde cami ve müştemilatı büyük zarar görmüş, özellikle kubbeli yapı çöktü ve kiremit çatılı olarak iki yıl içinde aynı yere yeniden yapılmıştır. 1756-1757 yangınlarından da zarar gören cami, İzmit halkından Hacı Halil Ağa tarafından tekrar yaptırılmıştır. Ancak 1836’da çıkan büyük bir yangından daha fazla etkilenmiştir. Kaptan-ı Derya Fevzi Paşa tarafından yeniden inşası daha uygun görülmüştür. Ahmet Fevzi Paşa caminin yapımını sağladığı için camiye Fevziye adı verilmiştir. II. Mahmut, 1836 yılında İzmit’e ikinci gelişinde yenilenen bu caminin açılışını yapmıştır. 1894’te meydana gelen İstanbul depreminde zarar gördüğü için 1898 yılında dönemin padişahı II. Abdülhamit zamanında cülus bahşişi günü tekrar ibadete açılmıştır. 17. 08. 1999 depreminde minaresi yıkılıp cami de ağır hasar görmesi nedeniyle 26. 04. 2002 tarihinde cami yıkılıp tekrar yapılmıştır. Son yapımı İzmit halkı ve cami derneğinin katkıları ile Bursa Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından aslına uygun proje ile yeniden inşa edilerek 30. 01. 2004 tarihinde tekrar ibadete açılmıştır.

1894 depremi öncesindeki yapının mekân tasarımı büyük ölçüde bugünkü camiye benzemektedir. Ancak üst örtü ve pencerelerde farklılıklar bulunmaktadır. Yerleşkesinin durumundan dolayı yarı yükseltili olarak yapılan bina ön giriş yönünden düz bir girişi, arka tarafta ise bir bodrum katına sahiptir. Cami dikdörtgen planlı olup, kapalı bir son cemaat yerine sahiptir. Yapı alt ve üst kattan meydana gelen sıra pencerelerden oluşmaktadır. Caminin giriş kapısının üst bölümünde üçgen bir alınlık ve ortasında bir madalyon motifi dikkat çekmektedir. Cami girişinden sonra son cemaat yerine geçilen bu bölümünde üzeri ahşap ile örtülüdür. Cemaatin namaz kıldığı bölümün üzerindeki kubbede kalem işi süslemeleri vardır. Oldukça sade olan mihrapta ise içini çeviren mermer küçük sütunceler ve mihrabın iki yanında birer yazı kuşağı bulunmaktadır. Bunların yanında mermerden sütunlar üzerlerinde de vazo içinde çiçek motifinden oluşan süslemeler vardır. Mihrabın sağında yer alan minber ahşaptan olup korkuluklarında ajur tekniği uygulanmıştır.

Yararlanılan Kaynaklar

Gündoğdu, A. (2017). 441 Yıllık Fevziye Camii 6 kez Yıkıldı Tekrar Yapıldı, http://www.ozgurkocaeli.com.tr/service/amp/441-yillik-fevziye-camii-6-kez-yikildi-tekrar-yapildi-3971yy.htm, (Erişim tarihi: 12.12.2019). Kaya, Ş. (2010). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e İzmit kenti (1839-1938). Kocaeli: Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları; Kishalı, E., Türkmenoğlu Bayraktar, N. ve Şener, M. (2019). Kocaeli Tarihi Cami Örnekleri Üzerinden, Planlı Koruma Kapsamında Hasarsız Test Uygulamaları: Çoban Mustafa Paşa Camii, Fevziye Camii ve Pertev Paşa Camii, METU, 36(1): 107-136; Tuğlacı, P. (1985). Osmanlı Şehirleri. İstanbul: Milliyet Yayınları; Ünlü, M. (2015). II. Abdülhamit Döneminde İzmit’te İmar Faaliyetleri. İçinde; H. Selvi, B. Çevik ve A. Yeşildal (Editörler), 2. Uluslararası Karamürsel Alp ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu (ss. 877-891). Kocaeli: Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları.