Tarih öncesi ve tarihi dönemlere ait kültür, bilim, güzel sanatlar ve din ile ilgili sosyal yaşama konu olmuş ve özgün değer taşıyan toprak üstü, toprak altı ve su altındaki varlıklara kültür varlığı denmektedir. Kültür varlığı taşınır ve taşınmaz olmak üzere iki gruba ayrılmaktadır. Taşınır kültür varlıkları müzelere kazı, satın alma, bağış ve müsadere-zor alım yöntemleri ile kazandırılmaktadır.

Müze; eserleri etüt ve eğitim amacıyla toplu halde teşhir eden veya depolarında muhafaza eden, kamu yararına çalışan ve çeşitli koleksiyonları bulunan kuruma verilen isimdir. Aynı zamanda geçmiş ile geleceği birleştiren eğitim kurumlarıdır. Müzelerde; tescil, envanter, kayıt, depolama, bakım, onarım, sergileme, kültürel, eğitim ve bilimsel aktiviteler de yapılmaktadır. Müzeler; arkeoloji, etnografya, modern sanat, tarih, açık hava, bilim, tabiat, spor, müzik, oyuncak ve askeri müzeler şeklinde konularına göre gruplandırılmaktadır. 

Söz konusu müzelere çeşitli yollarla getirilen eserlerin müze idaresince envanter defterine kaydı yapılmaktadır. Müzedeki eserlerin bilgilerini envanter defterine kaydeden -insanlığın geçmişiyle geleceği arasında aktif bir rol oynayan- kişiye “Envanter Uzmanı” adı verilmektedir. Ancak müze ve bölge kurullarının kadrolarına ilişkin cetvelde “Envanter Uzmanı” şeklinde bir görev tanımı 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Kanunu’nda bulunmamaktadır. Söz konusu kayıt işlerini müze uzmanı ünvanına sahip kişiler yapmaktadır. 

Müzeye getirilen eserlerin öncelikli olarak kimyasal ve mekanik temizliği, tümleme çalışmaları ve onarımları uzmanlar tarafından yapılır. Gerekli işlemlerden geçen eser, envanter çalışmaları için hazır duruma getirtilmektedir. Envanter işleri ilgili müzede görevli olan sanat tarihçiler veya arkeologlar tarafından yapılmaktadır. Envanter kayıtları oluşturulurken öncelikle eserler malzemelerine ve türlerine göre gruplara ayrılmaktadır. Arkeolojik eserler, etnoğrafik eserler, sikkeler ve el yazması şeklinde tasnifi yapılmaktadır. Daha sonra eserlerin özellikleri, müzeye geliş şekli, müze bilgileri, fotoğraf ve çizimleri kayıt altına alınmaktadır. Bu belgeleme çalışmalarına envanterleme denmektedir. Envanterleme bittikten sonra katalog fişleri oluşturulmaktadır.

Envanter uzmanı, envanter numaraları verilmiş eserlerin özellikleri kısmında objenin adını, türünü ve malzemesini yazarak tanım oluşturur. Objenin adı ve türü eserin işlevselliğine göre verilmektedir. Objenin ana malzemesi (seramik, cam, metal, ahşap vb.) yazılarak eserlerin (dip, ağız, gövde) çapı, uzunluğu, yüksekliği ve ağırlıkları yazılmaktadır. Ölçüleri belirlenen eserin ağız, gövde ve dip formları hakkında bilgilere yer verilmektedir. Ayrıca objenin üzerinde bezeme bulunuyor ise motiflerle ilgili açıklamalar yapılmaktadır. Eserin üzerindeki motiflerin nasıl işlendiğini gösteren bezeme tekniğine de değinilmektedir. Objenin formu ve bezemesinden yola çıkarak üslupsal dönem özellikleri hakkında bilgilere de yer verilmektedir. 

Eserin müzeye geliş şekli envanter kayıtlarında açıkça belirtilmektedir. Arkeolojik kazı alanında bulunduysa kazının adı, dönemi ve teslim eden kişinin ismi yazılmaktadır. Satın alma yoluyla veya hibe ile müzeye kazandırıldıysa satan kişinin ismi eklenmektedir. Eserlerin fotoğraflanmasında beyaz renk gibi uygun arka plan seçimi yapılmaktadır. Örnekler düz bir zeminin üzerine konularak tepeden iç ve dış yüzeyleri, karşıdan ise ön ve yan tarafları fotoğraflanmaktadır.  Çizim ve fotoğraflama işlemi bittikten sonra en sonda kayıt yapan envanter uzmanının ismi de envanter defterine yazılmaktadır.

Envanter uzmanları taşınır veya taşınmaz kültür varlıklarının araştırma raporlarını da hazırlamaktadır. Uzmanlar raporlarını kısa ve anlaşılır yazmaktadır. Uzmanların kendi zimmetlerinde olan koleksiyonları için literatür taraması ve taşınmaz kültür varlığı için de eseri yerinde görerek inceleme yapmaktadır. Arkeolojik alanlar, anıtlar, etnoğrafik malzeme ve folklorik olaylar araştırma konuları arasındadır. Rapora; konu, tarih, raporun sunulacağı makam, şehir, neden rapor düzenlendiği, tanımlama, yapı hakkında bilgi, çizim (plan-kesit), fotoğraf ve tarihlendirme bölümleri yazılmaktadır. İncelenen yer arkeolojik alan ise yerin tanımı, küçük buluntu grubu ise katalog ve envanter bilgileri ayrıntılı verilmektedir. Sonuç kısmında ise konu ile ilgili yorum, görüş ve değerlendirmeler yazılır ve takdim cümlesiyle rapor tamamlanır. Raporu dolduran kişinin adı yazılarak imzası eklenir. Raporda ekler kısmı da bulunmaktadır. Kroki, plan, fotoğraf ve metin oluşturulurken yararlanılan kaynaklar buraya eklenmektedir. 

Mağara, cami, kilise, manastır, medrese, köprü, tabya, han, hamam, çeşme, türbe, kümbet, su kemeri, peri bacaları, saray, köşk, kasır, ev vb. eserler taşınmaz kültür varlıklarıdır. Korunması gerekli olan taşınmaz kültür varlığının tespiti koruma bölge kurulu kararı ile yapılmaktadır. Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün idaresinde bulunan yerlerdeki taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının envanterlenmesi Vakıflar Genel Müdürlüğü’nce yapılmaktadır. Ayrıca koruma kurulları veya müze uzmanları tarafından da anıt fişleri ve sit fişlerinin düzenlenmesi ve koruma çalışmalarının takibi yapılmaktadır. Anıt ve sit fişlerinde; yapının yeri, harita bilgileri, paftası, konumu, koruma derecesi, yapının adı, banisi, dönemi, üslubu, vaziyet planı, tanımının açıklandığı yazılı bilgiler ve detaylı fotoğraflar içermektedir.