Davranışsal Niyet

Kavram

İngilizce behavio(u)ral intention kavramının Türkçe karşılığı davranışsal niyet'tir ve terminolojik ve tarihsel açıdan bilim insanı Icek Ajzen’in çalışmalarıyla şekillenmiştir. Niyet, davranışın bir göstergesidir ve ‘‘yapmayı planlıyorum’’ ile eşanlamlı kullanılır. Sosyal Psikolojiden hareketle davranışı açıklayan yaygın kabul görmüş teoriler, gerekçelendirilmiş (nedensel) eylem teorisi ve planlı davranış teorisidir. Teorilerin özü; bazı inançların yön verdiği tutumların, öznel normlarla ve bireyin belirli bir davranışı sergileme yeteneğine ilişkin algısıyla (algılanan davranışsal kontrol) birlikte insan davranışlarına yönelik niyetler hakkında bilgi sağladığına dayanmaktadır. Bu bağlamda güçlü niyetler davranışları ortaya çıkarır. Bireyin, zaman, para ve beceri gibi niyeti destekleyen yetenek ya da kaynaklara sahip olması da niyetin gerçekleşmesinde üzerinde durulan diğer önemli faktörler arasında yer alır. İşyeri, örgüt, eğitim ve tüketici davranışını açıklamada yaygın bir şekilde planlı davranış teorisinden faydalanılmaktadır.

Tüketici davranışı açısından davranışsal niyet, satın alma niyetinden sonra satın alma davranışının gösterilmesiyle ilişkilendirilir. Tüketici satın alma karar modeline göre bir tüketici, içsel ve dışsal faktörler üzerinden kendi istek, ihtiyaç ve yaşam biçimiyle bir değerlendirmeye girer ve bunun sonucunda satın alma sürecini yaşar. Eğer tüketici bir satın alma kararı verirse bu deneyimin ardından tekrar bir değerlendirme yaparak aynı ürüne yönelik genellikle tekrar satın alma ya da satın almama ve kullandıkları ürünü başkalarına önerme ya da önermeme gibi boyutları barındıran davranışsal niyetleri ortaya çıkarır.

Turizm endüstrisinin sunduğu tatil ürünü, turistin satın alma davranışı için ayrı bir önem gösterir. Turizmde ürünün üretildiği yere gidilerek tüketimin yapılması durumu söz konusudur. Bu durum, tüketicinin karar almasına yönelik bir karmaşa yaratabilir. Bu bakımdan tüketiciler arzu ettikleri turizm ürünleri için sosyal medyada geçen yorumları takip eder. Çevreden duyduklarını göz önüne alır. Olası seçenekler ise, verecekleri karar için önem teşkil eder. Satın alma deneyimi sonrası tüketiciler başkalarına deneyimleriyle ilgili neleri önerdiklerini veya neleri önermediklerini açıklar. Diğer taraftan çevreyle yüz yüze iletişimde bu davranış sürdürülmektedir. Çevreyle paylaşılan düşünceler ise diğer kişiler tarafından ya kabul edilir ya da reddedilir. Dolayısıyla bir tüketici, deneyiminden tatmin olmazsa aynı işletmeden (örneğin seyahat acentası, tur operatörü, konaklama işletmesi, yiyecek içecek işletmesi vb.) tekrar mal veya hizmet satın almayacağı gibi, aynı zamanda satın alacak olan kişileri de olumsuz yönde etkileyebilir.

Referanslar

Ajzen, I. (1991). The Theory of Planned Behavior, Organizational Behavior and Human Decision Processes, 50: 179-211; Ajzen, I. (2005). Attitudes, Personality and Behavior (İkinci Baskı). Birleşik Krallık: Open University Press; Fishbein, M. ve Ajzen, I. (1975). Belief, Attitude, Intention and Behavior: An Introduction to Theory and Research. Reading. MA: Addison-Wesley; Hacıoğlu, N. (2014). Turizm Pazarlaması. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık; Hawkins, D. I. ve Mothersbaugh D. L. (2010). Consumer Behavior: Building Marketing Strategy. New York: Mc Graw-Hill; Prasad, K. R. ve Jha, M. K. (2014). Consumer Buying Decisions Models: A Descriptive Study, International Journal of Innovation and Applied Studies, 6 (3): 335-351.

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Ajzen, I. (1985). From Intentions to Actions: A Theory of Planned Behavior. İçinde; J. Kuhl ve J. Beckmann (Editörler) Action Control (ss. 11-39). Berlin: Springer; Ajzen, I. (2005). Attitudes, Personality and Behavior (İkinci baskı). Birleşik Krallık: Open University Press.