Bertrandon De La Broquière’in Denizaşırı Seyahati

Seyyah ve Seyahatname Seyyah

Fransa’da Toulouse yakınlarındaki La Broquière arazisinin sahibi bir soylu olan Bertrandon de la Broquière’in doğum tarihi tam olarak bilinmemekle birlikte, 1400 yılı dolaylarında doğduğu tahmin edilmektedir. Bertrandon de la Broquière 1421 yılında Burgonya Dükü Philippe le Bon’un hizmetine écuyer tranchant (hükümetin sofrasında hizmet eden soylu) olarak girdi. Philippe le Bon’un çok güvendiği bir kişi olarak onun emriyle hacı görünümü altında gizli ajan olarak Doğu’ya seyahat etti. Şubat 1432 yılında Gand’dan hareket eden ve denizyoluyla Suriye’ye giden gezgin, buradan Baalbeck, Homs, Hamah, Antakya, Adana, Tarsus, Ereğli, Konya, Afyonkarahisar, Kütahya, Bursa, İzmit güzergahını izleyerek İstanbul’a geldi. 23 Ocak 1433 tarihinde İtalyan elçilerle birlikte Sultan II. Murat’la görüşmek üzere Büyük ve Küçükçekmece, Silivri, Çorlu, Lüleburgaz’dan geçerek Edirne’ye vardı. Edirne’ye gelince padişahın Serez’de olduğunu öğrenmesi üzerine tekrar yola çıktı. Ancak Padişahın geri döneceğini haber alması üzerine Dimetoka, İpsala, Enez, Megri ve Gümülcine üzerinden Yenipazar’a ulaştı. Orada beklerken huzura ancak divan vezirleriyle alınacağını öğrenmesi üzerine de yeniden Edirne’ye döndü. Bertrandon de la Broquière, Edirne’de Sultan II. Murat’la tanışma ve görüşme fırsatı buldu. Sultanın dış görünüşünü ayrıntılı bir şekilde tasvir etti ve Sultanı “O memleketini büyük bir dirayetle idare etmektedir; herkes ona itaat eder, o da çok adildir” sözleriyle anlattı. Daha sonra Edirne’den yola çıkarak, İpsala ve Sofya üzerinden Fransa’ya döndü. Söz konusu seyahatten sonra, Phillippe le Bon tarafından farklı diplomatik görevlerle daha yakın ülkelere gönderildi. 1442 yılında Jean de Bernieulles’in kızı Catherine ile evlendi. Ardından 1443 yılında Escaut Irmağı kıyısındaki Rupelmonte Şatosu kumandanı oldu; 1444 yılında da Fransa Kralı XII. Charles’ın yanına diplomatik görevle gönderildi.

1455 yılında Philippe le Bon, Bertrandon de La Broquière’den yaptığı Doğu seyahatini yazmasını istedi. Broquière, Doğu seyahati dönüşünden 24 yıl sonra daha önce aldığı notlardan faydalanarak derlediği Bertrandon de La Broquière’in Denizaşırı Seyahati (Le Voyage d’Outremer) seyahatnamesini düke 1457 yılında sundu. Birkaç nüshası olduğu bilinen seyahatnamenin Phillippe le Bon’a sunulan nüshası Paris’te Bibliothèque Nationale’da bulunmaktadır. Eser ilk defa Bibliothèque Nationale’in yazmalar bölümü şefi J. B. Legrand d’Aussy tarafından 1799 yılında bir bildiriyle tanıtıldı ve 1804 yılında da yayımlandı.

Bertrandon de La Broquière’in yaptığı bu zor ve uzun seyahatin asıl amacı, Türklerin politik durumlarını yerinde incelemek ve Philippe le Bon’un yapmak istediği yeni bir Haçlı seferi için araştırma yapmaktı. Bir ajan olarak Türklerin gücünü anlamaya çalışırken, onları küçümsemek yerine meziyetlerini ve üstünlüklerini tanıtmaktan, iyi gördüğü şeyleri takdir etmekten çekinmedi. Ayrıca XV. yüzyılın ilk yarısındaki Türk tarihi, çeşitli şehir ve kasabaların durumuyla ilgili çok değerli bir kaynak olan seyahatname; gerçekçi yorumlar ve dikkatli gözlemler içermesi bakımından dönemin seyahatnamelerinden ayrılır. Bu bakımdan bu seyahatname, XVI. yüzyıl seyahatnamelerine erken bir örnek olarak gösterilebilir. 09. 05. 1459 yılında Fransa Lille’de vefat eden seyyahın seyahatnamesi, Türkiye’de 2000 yılında Bertrandon de la Broquière’in Denizaşırı Seyahati adıyla Semavi Eyice’nin sunuşuyla ve İlhan Arda tarafından çevirisi yapılarak yayımlandı.

Yararlanılan Kaynaklar

Broquière, B. De La. (2000). Bertrandon De La Broquière’in Denizaşırı Seyahati (Haz. Ch. Schefer; Sun. S. Eyice; Çev. İ. Arda). İstanbul: Eren Yayıncılık; Eyice, S. (1975). Bertrandon de la Broquière ve Seyahatnamesi (1432-1433), İTED, VI, ss. 85-126; Eyice, S. (1992), Bertrandon De La Broquière, XV. Yüzyılda Osmanlı Topraklarında ve Anadolu’da Dolaşan Fransız Seyyahı, TDV İslam Ansiklopedisi, 5.Cilt, ss. 523-524; Şahin, G. (2007). İngiliz Seyahatnamelerinde Osmanlı Toplumu ve Türk İmajı. İstanbul: Bilimevi Basın Yayın Ltd Şti; Yarasimos, S. (1991). Les Voyagueurs dans l’Empire Ottoman (XIV.-XVI. siècles). Ankara: Türk Tarih Kurumu.