Alinda Örenyeri

Doğal ve Kültürel Miras Antik Kent

Surlarla çevrelenmiş Karia kentlerinden Alinda, Aydın il sınırı içindeki Karpuzlu ilçesinde yer almaktadır. Günümüze kadar korunan yapıları ile Karia bölgesinin egzotik antik kentlerinden biri olan Alinda’nın mimari yapılarının ana malzemesi granit taşıdır. MÖ XIV. yüzyıla kadar uzanan geçmişiyle Alinda, Karia Kraliçesi Ada’nın sürgün olarak yaşadığı ve daha sonra yönetimini yaptığı bir kenttir. Roma döneminde de varlığını sürdüren kent, Hıristiyanlığın yayılmasıyla önemini kaybederek Ortaçağ’da yavaş yavaş terk edilmeye başlamıştır. Antik dönem araştırmacısı olan Richard Chandler, 1765’te Alinda’yı ziyaret etmiş, burasının Alabanda antik kentinin devamı olduğunu düşünmüştür. Fakat Charles Fellows, Alinda’da yapılan yüzey araştırmalarında tarihi paralar bularak burasının Alabanda’dan farklı bir yaşam alanı olduğunu kanıtlamıştır. 2007 yılında Avusturya Bilimler Akademisi Arkeologlarından Dr. Peter Ruggendorfer ve ekibi yüzey araştırmaları yapmış, ancak günümüze kadar henüz sistemli kazılar yapılmamıştır. Bu yüzden Alinda ile ilgili bilgiler kısıtlıdır.

Alinda örenyerindeki yapılar; yukarı akropol, aşağı akropol, agora, tapınak, bouleuterion, tiyatro, nekropol, surlar ve su kemerleridir. Yukarı akropol, savunma amacıyla yapılmış etrafı surlarla çevrilmiş olan bu alanda savunma kuleleri bulunmaktadır. Antik çağ yazarlarına göre, sur yapısı ve kulelerin MÖ IV. yüzyılın ortalarında yapıldığı düşünülmektedir. Aşağı akropol, kentin önemli yapılarının toplandığı alandır. Bu alanda Alinda’nın tiyatrosu, tapınağı, bouleuterion ve agorası bulunmaktadır. Batıya doğru genişleyen dikdörtgen formdaki agora (çarşı-pazar yeri), kentin doğusunda düz bir alana inşa edildi. Üç katlı bir yapı olan agoranın alt kısmı iki sıra halinde 11 odadan oluşmaktadır. Üst katta halkın güneş ve yağmurdan korundukları, önünde sütun dizisi bulunan üstü örtülü yapı türü olan stoa yer almaktadır. Burası Dor nizamındaki sütunlarla iki nefe ayrılmaktadır. Stoadan günümüze sadece birkaç sütun tabanı ulaşabilmiştir.

Aşağı akropolün kuzeybatısında yer alan tapınağın, podyumu, cellası ve pronaosunun alt kısımları mevcuttur. Tapınağın ölçüleri 12,75 metre × 16,85 metredir ve birbuçuk metrelik podyum üzerinde yükselmektedir. Ana malzemesi granit taş olan tapınağın doğusunda dikdörtgen planlı bir sunak (Tanrıya adanan kurbanların kesildiği yaş ya da alan) bulunmaktadır. Önemli kararların alındığı meclis binası olarak kullanılan bouleuterion, yarım daire biçimindedir ve uzun dikdörtgen taşlarla örüldü. Yapıdan geriye sütun altlıklarından bazı bloklar kalmıştır. Aşağı akropolde yer alan tiyatro, doğal bir yükseltiye dayandırılmıştır. At nalı şeklinde orkestrası olan tiyatronun caveası (sahne dışındaki oturma alanı) yaklaşık 31 oturma sırasına sahiptir ve bir diazoma (oturma sırasını yatay olarak ayıran geçit) ile ikiye bölünmüştür. Tiyatro, orta büyüklüktedir. Sahne yapısı yıkık olsa da günümüze sağlam bir şekilde ulaşan tiyatronun kapasitesi yaklaşık 3400 kişi civarındadır. Arkaik dönemden Roma dönemine kadar geçen sürede farklı tiplerdeki lahit ve kayaya oyulmuş mezarları ile Anadolu’nun en ilgi çekici nekropolü burada yer almaktadır. Kentin surları, yer yer yıkık olmakla beraber genel olarak günümüze ulaşmayı başarmıştır. Surlar, savunma amacıyla Kraliçe Ada’nın sürgün yıllarında (MÖ 330 civarı) inşa edilmiştir. Surların üzerinde eşit mesafede konumlandırılmış dikdörtgen planlı ve iki katlı olan kuleler bulunmaktadır. Kentin batısında yer alan su kemerleri de günümüze kadar ulaşmıştır. Dört ayak üzerinde yükselen su kemerinin üst kısmında kare planlı su toplama havuzları bulunmaktadır. Giriş ücreti olmayan Alinda örenyerine her yıl çok sayıda yerli ve yabancı turist gelmektedir.

Yararlanılan Kaynaklar

Alinda Antik Kenti, http://www.didimmarket.com/tr/antikkent/alinda-antik-kenti.html, (Erişim tarihi: 17.06.2020); Ateşlier, S. (2016). Aydın ve Çevresi Antik Kentleri, (Editör: F. Özdem). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları; Aydın Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü (2012). Aydın Kültür Envanteri I. Aydın: İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları; Gençer, F., Hamamcıoğlu Turan, M., Vardaroğlı, M. ve Aktaş, E. (2017). Karya, Alinda ve Latmos’daki İki Helenistik Kulenin Yapısal Dayanımının Değerlendirilmesi, Uluslararası Katılımlı 6. Tarihi Yapıların Korunması ve Güçlendirilmesi Sempozyumu, Trabzon: 2-3-4 Kasım; Özkaya, V. (2006), “Alinda: Kentsel Dokusu ve Nekropol Kalıntıları ile Karia Bölgesi’nde Bir Kent”, Kültürlerin Yansıması. İstanbul: Homer Kitapevi.