Rize Simidi

Gastronomi Doğal ve Kültürel Miras Anadolu Mutfağı Gastronomik Değer

Uluslararası arenada Türk simidi ün yapmış gastronomik ürünlerden biridir. Türkiye'de simit kahvaltıların vazgeçilmezi ve çayın eşlikçisi olarak tüketilmekte, üretim şekli ve lezzeti açısından yörelere göre farklılık göstermektedir. Rize simidi ise yöreye özgü ürünlerin kullanılması ve ustalık isteyen pişirme yöntemi ile diğer illerden farklılaşmaktadır. Rize simidi, pişirme aşamasında yöreye özgü kokulu üzüm pekmezine batırılması ve susamsız olması ile karakterize olmaktadır. Rize simidinin diğer ayırt edici özellikleri arasında kokulu üzüm pekmezinin ürünün her tarafının eşit şekilde pişmesini sağlaması, ürünün fırınlanmadan önce kısa süreli haşlanması, çam ya da kestane ağacından yapılan ‘pasa’ denilen tahtalarda dinlendirilmesi yer alır. Rize en çok yağış alan il olması ve nemli bir iklime sahip olması nedeniyle ürün bayatlama süresi daha da kısalmakta ve dolayısıyla fırın ürünleri üretimi ayrıca ustalık gerektirmektedir. Rize simidinin özellikleri arasında bayatlama süresinin uzunluğu da bulunur. Rizeliler bu simidin sadece sıcak halini değil simidin beklemiş ve sert halini de severek yemektedirler. Hatta bu özelliği ile bir Rizeli'den yöreye özgü ağızla “hayin kavidu” (çok sert, dayanıklı) sözünü duyabilirsiniz. Hatta yeni diş çıkaran çocukların eline tutuşturulan bu simit kültürel hafızada da önemli bir yer edinmiştir. Rize simidi görüntüsü nedeniyle “kel simit” ya da laz bölgesinde “kerkeli” şeklinde de anılabilmektedir. Rize’de neredeyse her fırın ya da unlu mamul satan yerlerde bulunabilecek Rize simidinin, seyyar simit araçlarında ve şehirler arası yolculuk yapanların durak noktalarında satışı yapılmaktadır. Rize’de ilk yapımı 1930’lu yılların öncesine dayanan bu simit, iplere dizilerek yirmibeşerli veya ellişerli olarak satıldığı ve simitlerin dizildiği iplerin renkleri ile hangi fırından çıktığı bilinmektedir. Rize simidi, Rize Belediyesi başvurusuyla Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından 2019 yılında mahreç işareti ile tescillenmiştir.

Rize simidinin yapımında un, maya, tuz, su ve pekmez kullanılmaktadır. Rize simidinde kullanılan pekmez, Rize’de yetiştirilen kabuğu sert, içi yumuşak olan ve halk arasında kokulu üzüm (Isabella) diye bilinen Vitis Labrusca L. üzümlerinden üretilen pekmez olmalıdır. Rize simidi yapılırken hamur, su, tuz, maya, su ile yoğrularak oluşturulur ve bir-iki saat dinlendirilir. Daha sonra elde yuvarlanarak simit haline getirilir ve çam ya da kestane ağacından yapılmış paşaların üzerinde on dakika dinlendirilir. Dinlendirilen simitler bir-iki dakika kaynar suda haşlanır böylece bozulmaya karşı daha dayanıklı hale gelir. Haşlanan simitler beş dakika dinlendirildikten sonra yarı yarıya su ile karıştırılan ve soğuk bekletilen kokulu üzüm pekmezine batırılır. Üzerindeki üzüm pekmezi kuruduktan sonra simitler 270 – 300° C sıcaklıkta yedi-on dakika karataştan imal edilen fırınlarda pişirilir.

Rize simidi ile ilgili akademik çalışmalar incelendiğinde yöresel lezzetler içinde değerlendirildiği (Başaran 2017), geleneksel gıdaların tüketim eğilimi açısından en çok tüketilen gıdalar arasında yer aldığı (Başaran, 2020), Rize’nin gastronomik kimlik unsuru olarak değerlendirildiği (Saklı 2021), coğrafi işaretler açısından özelliklerinin incelendiği (Onat 2022) ve kent imgesi olarak ele alındığı (Tikbaş Apak 2022) görülmektedir.

Referanslar

Başaran, B. (2020). Yöre Halkının Geleneksel Gıda Tüketim Eğilimi: Rize Örneği, Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 4(4): 3411-3427; Başaran, B. (2017). Gastronomi Turizmi Kapsaminda Rize Yöresel Lezzetlerinin Değerlendirilmesi, Journal of Tourism and Gastronomy Studies , 5(3): 135-149; https://doi.org/10.33437/ksusbd.1204292, (Erişim tarihi: 30. 12. 2024); Onat, G. (2022). Coğrafi işaretli ürünlerin incelenmesi: Rize örneği. In Y. Oğan & Y. Yener (Eds.), Gastronomi alanında tematik araştırmalar I (ss. 64–79). Konya: Çizgi Kitabevi Yayınları; Saklı, B. A. (2021, Ekim 21). Rize ilinin gastronomik kimlik açısından değerlendirilmesi. 2nd International Travel and Tourism Dynamics, Ankara; Tikbaş Apak, F. (2022). Bir Kent İmgesi Olarak Rize Simidi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(3): 1298-1309; Türk Patent ve Marka Kurumu (2024). Rize Simidi. https://www.turkpatent.gov.tr/cografi-isaret, (Erişim tarihi: 30. 12. 2024)