Lystra (Kilistra) Kaya Mezarları’nın bulunduğu alan, Konya'nın Meram ilçesinde konumlanmış antik Kilistra (Lystra) nekropolistir. Saha içerisinde çok sayıda kaya mezar yer almaktadır (İKTM 2016). Sahanın volkanik malzemeye sahip olması ve tüflerle örtülü olması kaya mezarları ve dini inanış alanları ile meskenlerin yapımına kolaylık sağlamıştır. Antik Kilistra Kenti’nde yer alan kaya mezarları volkanik malzeme olan İgnimbiritler  ve tüfler üzerine mekanik yolla oyularak yapılmış önemli kalıntılardır.  Bu kaya mezarları, Helenistik ve Roma dönemlerine tarihlenmekte olup, bölgenin önemli arkeolojik kalıntıları arasında yer almaktadır. Mezarlar, kayalara oyulmuş odalar formunda inşa edilmiş olup, çeşitli boyut ve tasarımlara sahiptir. 

Kilistra (Lystra) antik kenti, Hristiyanlığın erken dönemlerinde önemli bir merkez olarak öne çıkmıştır. Aziz Pavlus'un misyonerlik faaliyetleri esnasında ziyaret ettiği lokasyonlardan biri olarak bilinmektedir. 

Kaya mezarları, bölgenin zengin tarihini ve kültürel mirasını yansıtmaktadır. Kaya mezarlarında yapılan arkeolojik kazılar sonucunda Frigler'in kullandığı kaya mezar yapılarını anımsatan  mezar tarzında olduğu kabul edilmektedir. Kaya mezar içerisinde kişisel eşya kalıntıları da bulunmuştur. Antik Kent halkının ölümden sonra dirilecekleri ve yeni bir hayata başlayacaklarına olan inançlarını göstermektedir (Arıtan 2010).

Bu mezarlar, antik Anadolu uygarlıklarının ölüm ve öteki dünya inançlarına ilişkin önemli bilgiler sunmaktadır. Bununla birlikte, dönemin taş işçiliği ve mimari teknikleri hakkında da önemli ipuçları vermektedir. Lystra Kaya Mezarları, arkeolojik ve turistik açıdan değerli bir alan olarak kabul edilmektedir. Bölgenin tarihini anlamak ve antik dönem cenaze geleneklerini incelemek için önemli bir kaynak teşkil etmektedir.

Mezar Yazıtları'nın İçeriği incelendiğinde; kişisel bilgilere, ünvanlara ve bazı dini motiflere yer verilmektedir. Pagan Roma dönemindeki mezar yazıtlarında genellikle tanrılara atıflar görülür. Hıristiyanlık tarihine ait mezar yazıtlarında, İsa'ya veya kutsal figürlere atıf yapıldığı, mezarların yazıtlarında ölen kişilere yönelik dualar veya ölüm sonrasında huzurun yerini alır.

Saha ve çevresinde yâre alan ve tüflere oyulmuş farklı dönemlere ait mezarlarda Ahiret İnancının izleri görülür ve sanatsal özelliklere yer verildiği gözlemlenmiştir. Mezar yazıtlarında kullanılan simgeler genellikle taş plakalara kazınır ve yazının etrafındaki oyuklarda bulunur (Bayladı 1998). Dönemsel olarak mezarlardaki simgeler değişmektedir, örneğin;

• Haç Simgesi: Hristiyanlık dönemi mezarlarında,
• Balık ve Koyun Sembolleri: Erken dönem mezarlarında,
• Çiçek ve Asma Motifleri: Pagan dönemi mezarlarında gözlemlenmektedir.

Kilistra (Lystra) Kaya Mezarlarının genel özelliklerini  ve ortaya çıkardığı önemleri aşağıdaki başlıklar altında özetlenebilir  (Baylak 2023);

• Dini değişim izleri kendisini gösterir Paganlıktan Hıristiyanlığa geçişin izlerini yazıtlarda görmek mümkündür (Öztürk 2010),
• Dil kullanımının farklı dönemleri yansıttığı görülür; günümüzde ve Latince yazılar, bölgesel çeşitlilik gösterir,
• Sosyal yapı ile ilgili kişilerin unvanları ve aile ilişkileri, dönemsel sosyal gelişmeleri hakkında bilgi verir,
• Arkeolojik değerler açısından bu yazıtlar, tarihçilerin Lystra'nın dini ve sosyal geçmişini anlamasına yardımcı olurlar.