Ulaşılabilir Turizm

Kavram Turizm Çeşitleri Üretim Yönetimi ve Pazarlama

Engelsiz turizm, erişilebilir turizm, herkes için turizm, kapsayıcı turizm olarak da ifade edilmektedir. Turizm ve engellilik çalışmaları, turizmi boş zamanı değerlendirme literatüründen çıkaran ilk ayrıntılı incelemelerdir. Dünya Sağlık Örgütü ve Dünya Bankası’nın yayımladığı rapora göre dünya nüfusunun yüzde 15’i engellidir. Bu rakamın içinde geçici engeller, yaşlanan nüfus gerçeği ve hayatı engelleyen çeşitli kronik sağlık sorunları bulunmadığı için dünyadaki gerçek engelli nüfusunun yalnızca raporlara yansıyan kısmı görülür. Turizmin herkes için ulaşılabilir hâle gelmesi durumu, işlevsel elemanlara odaklanmanın ötesinde insanın yaşam döngüsü boyunca karşılaştığı durumlar ile ele alındığında Evrensel Tasarım felsefesi ile bağdaşır.

Türkiye’nin 2006’da imzaladığı Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi’nin Seyahat Özgürlüğü ve Yurttaşlık haklarını içeren 18. maddesine göre taraflar engelli bireylerin herkesle eşit şartlarda seyahat etme ve yerleşim yerini özgürce seçebilme hakkını kabul ederler. Engellilik konusuna sosyal açıdan odaklanan bu sözleşmeye göre ideal ulaşılabilir turizm sekiz ilkeye dayanmaktadır. Bunlar; doğal onura saygı, kendi seçimlerini yapma özgürlüğü ve bireylerin bağımsızlığı dahil bireysel özerklik, ayrımcılık yapmama, topluma tam ve etkili katılım, insan çeşitliliği ve insanlığın bir parçası olarak engelli bireylerin farklılıklarına ve kabullerine saygı gösterme, fırsat eşitliği, ulaşılabilirlik, erkekler ve kadınlar arasındaki eşitlik, engelli çocuklara pozitif ayrımcılık olarak özetlenebilir.

Avrupa Komisyonu’na göre ise ulaşılabilir turizm, herkesin turizm deneyiminin tadını çıkarmasını kolaylaştırmak ile ilgilidir. Bu kapsamda, 2014 yılında düzenlenen Engelliler için Ulaşılabilir Turizm Konusunda Bilgi Geliştirme adlı raporda; görme, işitme, fiziksel engeli bulunan ve öğrenme güçlüğü yaşayan bireyler için turizm tesislerinde davranış eğitimi ve mekân denetimine yönelik önerilere yer verilmiştir. Avrupa Ulaşılabilir Turizm Ağı “ENAT” ise turizm açısından ulaşılabilirliğin içeriğini bilgi, ulaşım, altyapı ve hizmete ulaşılabilirlik açısından ele almaktadır. Dünya Turizm Örgütü de Turizmin Etik ve Sosyal Boyutu kapsamında ulaşılabilirlik konularını irdelemektedir. Örgütün çalışmaları 2005 yılından itibaren engelsiz turizm ve seyahat konusuna odaklanmaktadır. Örgüt, aynı zamanda İspanya Görme Engeliler Ulusal Örgütü (Organisation Nacional de Ciegos Españoles) ve Avrupa Ulaşılabilir Turizm Ağı ile bu konuda ortak çalışmalar yapmaktadır.

Ulusal çapta engellilere yönelik yasal düzenlemelerin başında 01. 07. 2005 tarihli ve 5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanun gelmektedir. Bu kanunun dördüncü maddesi (D) bendine göre, engellilerin topluma katılım ve bağımsız bir yaşam sürmeleri için erişilebilirliğin gerekliliği vurgulanmıştır. Bu kanunun Erişilebilirlik başlığını taşıyan yedinci maddesi kapsamında yapılı çevrede olması amaçlanan engelliler için erişilebilirliğin gerçekleşmesinde planlamadan başlanarak tasarım, inşaat, imalar, ruhsatlandırma ve denetleme faaliyetlerini içeren süreçlerde erişilebilirlik için belirlenen standartlara uygunluk sağlanması gerekmektedir. Ayrıca, Turizm Tesislerinin Belgelendirilmesine ve Niteliklerine İlişkin Yönetmelik’te yer alan Asli Konaklama Tesislerin Genel Nitelikleri başlığını taşıyan maddeye göre bedensel engelliler için gereklilikler şu şekilde ifade edilmektedir: “Toplam kapasitesi 80 oda ve üzerinde olan oteller ile tatil köylerinde en az bir oda olmak üzere toplam oda kapasitesinin yüzde 1’i oranında odada, ayrıca tesis girişi, genel tuvaletler ile en az bir adet yeme-içme ünitesinde, mola noktaları, temalı parklar ile eğlence merkezlerinde ise kendi türlerinin asgari niteliklerinde belirtilen şekilde bedensel engellilerin kullanımına uygun düzenlemeler yapılır.”

Yararlanılan Kaynaklar

Buhalis, D., Darcy, S. ve Ambrose, I. (2012). Best Practice in Accessible Tourism. Channel View Publications; Buhalis, D. ve Darcy S. (2011). Accessible Tourism Concept and Issues. Channel View Publications; https://ec.europa.eu/growth/sectors/tourism/offer/accessible_en, (Erişim tarihi: 24.08.2020); https://www.accessibletourism.org/?i=enat.en.forums.1201, (Erişim tarihi: 24.08.2020); https://www.once.es/otras-webs/english, (Erişim tarihi: 24.08.2020); https://yigm.ktb.gov.tr/TR-9579/turizm-tesisleri.html, (Erişim tarihi: 24. 08. 2020); Jafari, J. ve Xiao, H. (2016). Encyclopedia of Tourism. İsviçre: Springer; Michopoulou, E., Darcy, S., Ambrose, I. ve Buhalis, D. (2015) Accessible Tourism Futures: The World We Dream to Live in and the Opportunities We Hope to Have, Journal of Tourism Futures, 1(3): 179-188; www.who.int/disabilities/world_report/2011/report/en/index.html, (Erişim tarihi: 24.08. 2020); Yıldız, Z. Yıldız, S. ve Karaçayır, E. (2017). Dünyada ve Türkiye’de Engelli Turizmi Pazarının Değerlendirilmesi, Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 5(2): 61-80.

Ayrıntılı bilgi için bakınız

United Nations. (2006). Convention on the Rights of Persons with Disabilities. New York: United Nations General Assembly.