Bir bölgeyi ziyaret eden turistler ile oradaki toplum arasındaki ilişkileri inceleyen kuramlardan biri de sosyal mübadele kuramıdır. Taraflar arasındaki sosyal davranışların, katlanılan bedeller ve kazanılan ödüller çerçevesinde bir mübadele ilişkisi olduğu yönündeki kuram Homans (1958), Thibaut ve Kelley (1962), Gouldner (1960), Emerson (1962) ve Blau’nun (1964) çalışmalarına dayanmaktadır. Homans (1958) tarafından ortaya atılan; Blau (1964) tarafından geliştirilen sosyal mübadele kuramı, turizm faaliyetlerinin gerçekleştiği bölgelerde yaşanan etkileşimleri açıklamaktadır. Sosyal psikoloji, antropoloji, davranışsal psikoloji ve sosyoloji disiplinlerinden yararlanılarak geliştirilen kuram; turizm açısından ele alındığında tarafların turizme karşı tutumlarının ve turizmin gelişimine verdikleri desteklerin, turizmin çıktısı olarak addedilen değerlerin gerek kendilerine gerekse diğer taraflara sağladığı faydalarca şekillendiğini ileri sürmektedir. Bu bağlamda; sosyal mübadele kuramına göre, turizm endüstrisi kapsamında edinilen faydaların, katlanılan maliyetlerden fazla olması durumda mübadele ilişkisindeki tarafların turizme destek vermesi daha muhtemel olmaktadır.

Sosyal Mübadele Kuramı’nın temel çıkış noktası; toplumsal düzlemde bireylerin rasyonel davranışlar sergilediği ve edinecekleri faydalar ile katlanacakları maliyetlerin hesabını yapmalarıdır. Buna göre bireyler, toplumsal ilişkilerini yürütürken temel gereksinimlerini karşılarken kendileri için maliyeti en düşük faydası en yüksek davranışa yönelirler. Kurama göre bireyler arasındaki etkileşimler, kazanımların mümkün oldukça arttırılması yönünde şekillendirilmekte, bireyler katlanılan bedellere nazaran ödüllerin daha fazla olduğu etkileşimleri gerçekleştirmekte ve sürdürmektedir. Sosyal ilişkilerin, ekonomik ilişkilere benzer bir yaklaşımla ele alındığı sosyal mübadele süreci; sosyal ve ekonomik getirilerin sağlanması, getirilerin kıyaslanması, güven ve bağlılık oluşumu ve ilişkilere dair normların oluşması şeklinde sıralanabilir.

Sosyal ve ekonomik getirilerin sağlanması aşamasında, soyut ve somut materyallerin alışverişi gerçekleşmektedir. Getirilerin kıyaslanması aşamasında, tarafların değer alışverişi karşılıklı olarak devam etmektedir. Güven ve bağlılık aşaması, getirilerin olumlu olduğu durumlarda tarafların mübadele sürecini sürdürmesiyle gerçekleşmektedir. Soyut ve somut kaynakları kapsayan karşılıklı alışveriş, güven ve bağlılığın oluşmasını sağlar. Getirilerin olumlu olduğu durumlarda taraflar mübadele sürecini sürdürür. Rasyonel kazanımlar edinmek ilişkinin geleceğini belirler. Son aşama olan ilişkilere dair normların oluşması ise, mübadele sürecini yönlendirmektedir. Sosyal mübadele sürecinin bu aşamasında, devam eden ilişkiler sonucu normlar oluşur ve bu normlar, tarafların davranışlarına rehberlik eder. Karşılıklı normların gelişmesiyle mübadele süreci yönlenir.