Çoğu kez boş zaman kavramı ile karıştırılmakta ya da birbirinin yerine kullanılmaktadır. Literatürde, bir kısım çalışmalar iş dışı saati boş zaman kavramı üzerinden ele alırken, bir kısmı da boş zaman ve serbest zaman arasında bir ayrıma gitmektedirler. Ancak, analitik olarak bu iki kavram arasında kimi farklılıkların (anlam, içerik) olduğu da bir gerçektir.

Serbest zaman; yaşam seyri/süresi içinde iş ve zorunlu kişisel ihtiyaçlara ayrılan süre dışında kalan tüm zaman dilimini kapsarken, boş zaman; bu serbest zaman içinde kişinin tamamen kendi isteği ve inisiyatifi ile özgürce kullandığı zamanı ifade eder. En genel anlamda; uyku, zorunlu bireysel faaliyetler ve işten arta kalan zamandır. Ancak, iş, boş zaman ve serbest zaman arasında net ve kesin sınırlar çizmenin güçlükleri de ortadadır. Örneğin; ev kadınları, öğrenciler ve hatta işçiler işten ayrı zamanlarını zorunlu görevleri –yemek yapmak, ev temizlemek, evin işlerini görmek, ders çalışmak, alışveriş yapmak, çocukları okula götürmek vb. gibi– yerine getirmek üzere ayırırlar ki bunların tümü de iş dışı olarak sınıflandırılan, ama boş zaman etkinlikleri sayılamayacak ancak serbest zaman içinde değerlendirilecek etkinliklerdir. Meslek dergilerini okumak, bir patron, meslektaş ya da müşteri ile yemek yemek, evde ve iş yolunda trende işe hazırlanmak da iş, boş zaman ve serbest zaman arasındaki ayrımın güçlüklerine işaret eder.

Serbest zaman ve boş zaman arasındaki ayrıma dikkat çeken ve söz konusu kavramsal karışıklığı gidermeye çalışan Stanley Parker gibi kimi sosyologlar, boş zaman ile serbest zamanın aynı şeyler olmadığını ifade ederken; Joffre Dumazedier serbest zamanı, “iş dışı zaman” olarak nitelemektedir. Onlara göre, işten geriye kalan zaman aslında birtakım zorunluluk ve sorumluluklarla yüklü, mecburi fiil ve eylemleri kapsar. Bu fiiller örneğin, yeme içme, uyku, ailesel ilişkiler, temel fizyolojik ihtiyaçlar vs. içerirler.

Bu noktada her insanın serbest zamanının olabileceğini (free time) ancak boş zamanının (leisure time) olmayabileceği ifade edilebilir. Boş zaman, serbest zaman içindeki tümüyle bize ait, bireysel tasarrufla geçirilen zamana tekabül etmektedir. Bir başka deyişle boş zaman, daha spesifik uğraşlarla geçirilen, özgürlük, rahatlık ve mutluluk gibi duygularla ilişkili olan ve serbest zamanın bir parçası durumunda olan bir zaman/yaşam alanıdır.

Serbest zaman, bireylerin iş yaşamlarında yüklendikleri stres, fiziksel yorgunluk, psikolojik yıpranma vs. gibi olumsuzlukların atılması için gereklidir. Kişinin iş/çalışma yaşamını daha verimli şekilde değerlendirmesi, serbest zamanı etkili/verimli kullanmasıyla yakından ilişkilidir. Çalışmanın yorgunluğu ve gerilimini bertaraf etmenin yolu, serbest zamanın fiziksel, ruhsal ve sosyal açıdan tatmin edici etkinliklerle geçirilmesine bağlıdır.

İş dışında bireylerin kendilerine zaman ayırması, sosyal yaşam için gereken hazırlıkları yapması, ev, aile, iş vb. ile ilgili ihtiyaçları temin etmesi, kişisel bakım gibi uğraşlarla vaktini geçirmesi, serbest zaman kapsamında yapılan etkinliklerdir. Aynı zamanda kişinin katıldığı aktiviteler, onun sosyalleşmesi, toplumun etkin bir üyesi olması yolunda ona sayısız yararlar sağlar. Bireylerin iş dışında katıldıkları kimi zaman zorunlu kimi zaman iradi etkinlikler, onların psikolojik, fiziksel ve sosyal sağlıkları açısından büyük önem taşır. Kişinin toplumda tam ve aktif bir süje olarak var olmasının yolu, serbest zamanın tatmin edici şekilde geçirilmesine bağlıdır.

Öz olarak ifade etmek gerekirse, serbest zaman ve boş zaman kavramları çoğu kere karıştırılsa ve birbirinin yerine kullanılsa bile, temelde farklı kavramlardır ve serbest zaman; boş zamanı da kapsayan ve daha geniş bir zaman dilimine karşılık gelmektedir.