Kültürlenme

Kavram Sosyoloji

Kapsamında insan elinden çıkan maddi ve manevi tüm unsurları barındıran kültür, genel anlamda içerisinde bulunulan fiziksel ve sosyal çevrenin iyileştirilmesi amacıyla nesiller boyunca paylaşılarak inşa edilmiş birikimsel bir bütün olarak tanımlanmaktadır. Kültürün, grup/toplum bağımsız anlam yitimine uğrayacağı kuşku götürmemektedir. Nitekim toplumu var eden bireylerin daimi kültür taşıyıcıları olarak değerlendirilmesiyle kültür bağımsız bir toplumun da olamayacağı anlaşılmaktadır. Toplum içinde bireyler arasında gerçekleştirilen etkileşimler kapsamında farklı bireylerin anlaşabileceği paylaşılan bir zemin arayışında, düzlemi destekleyici ve ortak paydayı kuvvetlendirici bir rol oynayan kültür, çeşitlilik arz eden birimlerden geniş anlamda toplum adındaki birliğin meydana gelmesinde rol oynayan en temel ve etkin aktör olarak göze çarpmaktadır. Buradaki kültür-toplum ayrılmazlığı, yalnızca bu iki unsur arasındaki karşılıklı ilişkiselliğin yüzeye yansımasını değil; aynı zamanda örtüşen fonksiyonları ve derinlik arz eden yapısal-işlevsel temeli işaret etmektedir.

Kültür-toplum ayrılmazlığının yakıtı mahiyetindeki ve genel anlamda bireyin kendi kültürünü öğrenmesi ve benimsemesi olarak ifade edilen kültürleme (iki farklı kültür üyesinin/tarafının etkileşimi çerçevesinde gerçekleşen kültürel değişim süreci için bkz. kültürleşme maddesi), APA Psikoloji Sözlüğünde; toplumun belirli kültürel değer, fikir, inanç ve davranış örüntülerinin erken çocukluktan itibaren toplum üyelerine aşılanması süreci olarak tanımlanmaktadır. Söz konusu süreç anadilin öğrenimi, geleneksel yeme, içme, giyinme adabının edimini, dini ritüellere ve diğer toplumsal kurumlara bağlılık geliştirilmesi gibi unsurları içermektedir. Bu daimiliği vurgulanan unsurların bilinçli öykünme, öğrenim ve bilinçdışı adaptasyon gibi açık ve örtülü bir çeşitlilik arz ettiği de not edilmelidir.

Kültüre, Godfrey’in 2008 yılındaki çalışmasında görselleştirilmiş olan bir model gibi, dış katmandan iç katmana, kabuktan çekirdeğe perspektifiyle bakıldığı zaman ilk göze çarpan, kolaylıkla gözlemlenebilir ve edinimi en kolay olan; (kültürel) eser, eylem ve davranış olacaktır. Değerlere ve normlara, çekirdeğe giden yolda karşılaşılacak ve en iç katmanda; bilinçdışı düzeyde de yer alan inançlar ve varsayımlar kendini gösterecektir. Bu bağlamda kültürleme sürecinin de kabaca kültürün kabuğundan çekirdeğine yani suretinden özüne doğru bir rota izlenilmesi yoluyla gerçekleşeceğinin ifade edilmesi mümkündür. Sosyoloji ve antropoloji terminolojisine göre sosyalizasyon süreci olarak ifade edilen ve yaşam boyu süreklilik arz eden kültürlemede; aile üyeleri, çocuk yetiştirme uygulamaları, akranlar, eğitim sistemi ve toplumun diğer üye ve kurumları bireyin normatif toplumsal standartları öğrenmesinde ve benimsemesinde önemli roller üstlenmektedir.

Kültürleme söz konusu olduğunda sosyalleşilen toplumun olgunlaşmamış bir üyesi olarak bireyin, kendi kültürünü edinme, bu yolla bir kimlik duygusu geliştirme, toplumun fonksiyonel – bir başka ifadeyle – olgunlaşmış bir üyesi haline gelme sürecinin işaret edildiği anlaşılmaktadır. Kültür ve kültürleme kavramlarının ele alınmasının ardından, bu noktada turizmin kültürleme ile ilişkisine mercek tutulacaktır.

Kültür veya kültüre ilişkin bir kavramla turizm yan yana geldiğinde ilk çağrışım yapan kavramlar arasında kültür turizminin ön sıralarda yerini alması olası olmaktadır. Kültür turizmi denildiğinde ise her ne kadar akıllara geçmişe ait kültürel ürünlerin tüketilmesi, tarihi yerlerin gezilmesi ve müzelerin ziyaret edilmesi gibi faaliyetler geliyor olsa dahi; bulunulan destinasyondaki yerel halkın günlük pratiklerinin ve yaşam biçimlerinin görülmesinin, arasında bulunulmasının yani bu dinamik yapıdaki modern/yaşayan kültür atmosferinin bir parçası olunmasının da bu kapsamda değerlendirilmesi mümkündür. Dolayısıyla turizm motivasyonu ve turist tipi ne olursa olsun, turizm faaliyetine katılan bireylerin kültüre ilişkin bilgi birikimini arttırması ve belirli ölçüde kültürel yetkinlik kazanması ihtimaller dâhilinde olmaktadır. Buradan pasif dış turizme katılım gösterilmesinin neticesinde de turist/birey için gerek kendi kültürünün gerekse diğer kültürlerin tanınması, belirli bir seviyede kültürel değişimin yaşanması gibi durumların meydana gelebileceği anlaşılmaktadır. Yine de kültürleme hususunda, bireylerin kültürlerini, kendi kültürlerinin sınırları içinde edinmesi noktasında yapılan vurgu, pasif dış turizmi daha dolaylı bir etken, daha çok destekleyici bir unsur olarak konumlandırmaktadır.

Turistler tarafından ziyaret edilen destinasyonda hayatını sürdüren insanlar, turizm aracılığıyla yalnızca kültürel ticari mallarının sunulması bakımından değil; ayrıca tarihlerinin belirli ölçüde yansıtılması, kültürel miraslarının sergilenmesi bakımından da teşvik edilebilmektedir. Toplumların tarihi travma, trajedi, kahramanlık ve övünçlerini, bünyesinde barındırdığı farklı etnik ve sosyal gruplarını, önem atfedilen ulusal ve sosyal değerlerini turist bakışına sunmaları; onların kimliğinde yer etmiş olan bu hususlara tekrar bakması, az bilinen yönlerini yeniden keşfetmesi ve değerlendirmesi bakımından kıymetli olmaktadır. Yine turizmin etki alanın bütünsel bakıştan mahrum bırakılması, yalnızca ekonomik açıdan ele alınması ve salt gelir odaklılığın sürdürülmesi sonucunda kültürün ticarileşmesi, sosyo-kültürel değerlerin aşınması, doğal ve kültürel yapıların tahribatı gibi olumsuz gelişmeleri beraberinde getirebilmektedir. Bu da üyesi olunan toplumsal kültürün daha baştan hasar almasını işaret etmektedir. Diğer taraftan bakılacak olursa; turistlerin varlığıyla beliren talep doğrultusunda yerel halk tarafından eğilinen sanatsal ve kültürel uygulamalar, bireylerin kültürel değerlerini korumaya özen göstermesiyle birlikte kültürel pratiklere katılımını arttırabildiği, bu bağlamda kültürünü muhafaza ve yeniden üretme yoluyla özümsemesini de teşvik edebildiği görülecektir.

Pasif dış turizme katılım yoluyla oynanan turist ve gelen turistlerin ağırlanması yoluyla oynanan yerel halk rollerinin birey için teşkil ettiği doğrudan ya da dolaylı kültürleme olanaklarına ek olarak; esasen iç-turist rolünün coğrafyaya yayılmış olan toplumsal ortak kültürün nüanslarını içeren bir bütünlükle etkileşime geçilmesi, üyesi olunan toplumun kültürel pratikleri ile değerlerine temas edilmesi ve kültürün kökenlerine erişilmesi bakımından kültürleme hususunda yadsınamaz bir önem taşıdığı not edilmelidir.

Yararlanılan Kaynaklar

APA Dictionary of Psychology. (2019). “Enculturation”, https://dictionary.apa.org/ enculturation, (Erişim tarihi: 25.11.2019); Bonner, H. (1961). Enculturation. İçinde; H. Bonner, A psychology series: Psychology of personality (ss. 191-222). New York: Ronald Press Company; Cynarski, W. J. (2015). Following the trail of cultural traditions – travelling in the sphere of values and symbolism. İçinde; E. Puchnarewicz (Editör), Tourism in Poland (ss. 35-46). Varşova: The Higher School of Tourism and Foreign Languages; Dujmović, M. (2015). Tourism, Culture, Cultural Tourism. (ss. 3-30). İçinde; J. Gržinić, K. Vodeb (Editörler), Cultural Tourism and Destination Impacts. Pula: Juraj Dobrila University of Pula; Gavelek, J. R., ve Kong, A. (2012). Learning: A process of enculturation. Encyclopedia of the Sciences of Learning, 2029-2032; Godfrey, E. (2008). University education: Enculturation, assimilation or just passengers on the bus. In 11th Pacific Rim First Year in Higher Education Conference. Hobart, Australia, http://www.fyhe.qut.edu.au., (Erişim tarihi: 25.11.2019); Kabir, N. A. (2008). Enculturation And Acculturation Of Young Muslims In Australia: What Is The Right Mix? İçinde; Online Proceedings of Sustaining Culture: Annual Conference of the Cultural Studies Association of Australia, 6-8 Aralık; Kirshner D.H., Meng L. (2012). Enculturation and Acculturation. İçinde; Seel N.M. (editör) Encyclopedia of the Sciences of Learning. Boston: Springer; Pasya, G. K., Setiyorini, H. P. D., Andari, R. & Gitasiswara (2016). Traditional Festivals: A Tourism Development Contribution for Cultural Inheritance, South East Asia Journal of Contemporary Business, Economics and Law, 11 (2): 27-30; Tan, L. (2014). Enculturation. İçinde; W. F. Thompson (Editör), Music in the Social and Behavioral Sciences: An Encyclopedia (ss. 393-395). Thousand Oaks: SAGE Publications.

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Kirshner D.H., Meng L. (2012). Enculturation and Acculturation. İçinde; N.M. Seel (editör). Encyclopedia of the Sciences of Learning. Boston: Springer.