Maddeye katkıda bulunan yazarlar:
-
2019
Türk havacılık tarihinin en eski uçak modellerinden günümüze kadar gelmiş her türlü örneklerinin sergilendiği bir müzedir. İstanbul Hava Kuvvetleri Müzesi’nin kurulma fikri ilk kez 1960’lı yıllarda gündeme geldi ve bu tarihten itibaren Birinci Dünya Savaşı sırasında kullanılan Alman yapımı farklı uçak modelleri ve düşman ganimet uçakları bu müze için araştırılıp sergilenmek üzere toplatıldı. 1960 yılında Hava Kuvvetleri Komutanı Hv. Org. İrfan Tansel, bir havacılık müzesi kurulması için direktif verdi ve ilk adımları bizzat kendisi attı. Havacılık Müzesi ilk olarak 15 Mayıs 1971’de İzmir'in Cumaovası yerleşiminde açıldı. Müzenin açılışı yoğun ilgiyle karşılansa da bölgeye ulaşımın kısıtlı olması ve koşulların yetersizliği nedeniyle müze için yeni bir yer arayışına girildi. Bu arayışın sonucunda, İstanbul’da Yeşilköy Tren İstasyonu’nun arka tarafındaki 15 bin metrekarelik alan üzerine müzenin inşa edilmesi kararlaştırıldı. 16 Ekim 1985 tarihinde Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Halil Sözer tarafından ziyaretçilere açılan bu modern müze, o tarihten bu yana bugünkü yerinde Türk Hava Kuvvetleri’ne bağlı komutanlık olarak hizmet vermektedir.
Müzede, 3.000 metrekarelik kapalı alanda; Şeref Salonu, Türk Havacılığı Salonu, Komutan Büstleri Salonu, Uçak Motorları Salonu, Hangar, Kıyafetler Salonu ve Maket Uçaklar Salonu olmak üzere toplamda yedi adet sergi salonu yer alır. Türk Hava Kuvvetleri’nin bugüne dek kullandığı hava araçları, maket koleksiyonları, Selçuklular zamanında yapılmış ilk roket çalışmalarına ait plan ve krokiler, 1914 yılında Bleriot ve Deperdussin uçaklarıyla gerçekleştirilmiş olan Türk pilotlarının ilk uzun menzilli uçuşları, İstanbul-Kahire-İskenderiye seferine ait görsel malzemeler, 1924 yılında ilk Türk uçağının yapımını gerçekleştiren Vecihi Hürkuş’a ait grafik ve resimler, havacılıkta kullanılan araç ve gereçler, havacı şehitlerimizin elbiseleri, havacılığın dünden bugüne olan serüvenini konu alan eserler ve silahlar gibi pek çok nadide parça müzedeki vitrinlerde sergileniyor. Ayrıca Hezarfen Ahmet Çelebi’nin kendi yaptığı kanatlarla Galata Kulesi’nden Üsküdar Doğancılar’a uçuşunu ve yine Sultan IV. Murat döneminde yaşamış olan bilim adamı Lagari Hasan Çelebi’nin, 64 kilogram barutla çalışan yedi kollu roketi ateşleyerek Sarayburnu açıklarında göğe doğru yükselişini gösteren maketlerin yer aldığı vitrinler, müzenin en çok ilgi gören noktaları. Havacılık Müzesi’nin içinde ve bahçesinde sergilenen, Türk pilotları tarafından değişik tarihlerde kullanılmış kimi uçaklar da gelen ziyaretçilerin ilgisini çekiyor. Bu bölümde sergilenen uçaklar arasında, 1958-1977 yılları arasında Türk Hava Kuvvetleri’nde kullanılmış Sikorsky UH19B Chikasaw tipi helikopterden, 1936-1940 yılları arasında hizmet veren, Kayseri Tayyare Fabrikası’nda yapılmış Polonya lisanslı PZL-XXIV tipi tek pervaneli uçağa ve Türk Hava Yolları’nın ilk kullandığı uçaklardan De Havilland DH-89’a kadar çok sayıda uçak yer alıyor. Bunlara ek olarak, 1914-1918 yılları arasında Rus ordusunda kullanılmış ve Birinci Dünya Savaşı sırasında esir alınmış Grigorovitch M-5 tipi bir deniz uçağı da yer alıyor. Müze ayrıca 56 kişi kapasiteli bir sinema salonunu ve araştırma yapmaya elverişli bir kütüphaneyi de bünyesinde barındırıyor. İstanbul Hava Kuvvetleri Müzesi, özellikle gençler tarafından rağbet gören müzelerin başında geliyor. Bu nedenle Müze Komutanlığı tarafından her yıl Ekim ayında gençlere yönelik Türkiye Plastik Model Uçak Yarışması adı altında bir etkinlik düzenleniyor ve çeşitli gruplarda dereceye giren yarışmacılar ödüllendiriliyor.
Referanslar
Gezilmesi Gereken Yerler (2015). İstanbul Havacılık Müzesi – Yeşilköy/İstanbul, https://gezilmesigerekenyerler.com/gezilecek-yerler/istanbul-havacilik-muzesi-nerede-nasil-gidilir-yesilkoy-istanbul.html, (Erişim tarihi: 23.10.2019); İstanbul İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü (2019). Havacılık Müzesi, https://istanbul.ktb.gov.tr/TR-165621/havacilik-muzesi.html, (Erişim tarihi: 23.10.2019); Teyyareci.com (2019). Yeşilköy Havacılık Müzesi (ve Müzeden Görüntüler), http://www.tayyareci.com/yesilkoy.asp, (Erişim tarihi: 23.10.2019); Uçak Teknisyenleri Derneği (UTED) (2018). İstanbul Hava Kuvvetleri Müzesi, http://uted.org/istanbul-hava-kuvvetleri-m%C3%BCzesi/, (Erişim tarihi: 23.10.2019).
Ayrıntılı bilgi için bakınız
Seyahat Dergisi (2019). Yeşilköy Havacılık Müzesi, https://seyahatdergisi.com/yesilkoy-havacilik-muzesi-nerede-nasil-gidilir-ve-giris-ucreti/, (Erişim tarihi: 23.10.2019).
-
2025
İstanbul Havacılık Müzesi olarak da bilinen Türk Hava Kuvvetleri Müzesi, Türkiye'deki zengin havacılık tarihini korumak ve sergilemek amacıyla kurulmuş en önemli kurumlardan biridir. Türk Hava Kuvvetleri'ne ait ve onun tarafından işletilen bu askeri müze, İstanbul semtlerinden Bakırköy’ün Yeşilköy mahallesinde yer almaktadır. 65.000 metrekarelik geniş bir alanı kaplayan müze, Osmanlı döneminden günümüze Türk havacılığının kronolojisini takip eden çok çeşitli savaş uçakları, helikopterler, silahlar ve diğer eşyaları sergileyerek Türkiye'nin askeri ve sivil hava taşımacılığı tarihine kapsamlı bir genel bakış sunmaktadır.
Türkiye'de havacılık müzesinin başlangıcı, Birinci Dünya Savaşı'nın sona ermesine dayanmaktadır. Hangarlarda 1912 yılına kadar uzanan uçakların bulunması, Hava Kuvvetleri Müfettişliği'nin özel bir müze kurma fikrini ortaya atmasına yol açmıştır. Uçaklar, Kurtuluş Savaşı sırasında güvenliklerini sağlamak için Kartal-Maltepe'ye nakledilmiş ve bu süreçte birçoğu hasar görmüştür. Bu da müzenin tamamlanmasının gecikmesine neden olmuştur.
Konsept 1960 yılında yeniden canlandırılarak dönemin Hava Kuvvetleri Komutanlığı Hava Orgeneral İrfan Tansel tarafından yönetilmiştir. Aynı yıl, 1963'te, Hava Kuvvetleri tarafından kullanılan ve gelecekte kullanılacak her uçaktan birer örneğin gelecekteki müze için ayrılması yönünde resmi bir emir verilmiştir. 1966'da Havacılık Müzesi Teşkilatı ve 1971'de ilk Havacılık Müzesi İzmir-Cumaovası Sivil Havalimanı'nda kurulmuştur. Açılış oldukça coşkulu olsa da, İzmir-Cumaovası alanı coğrafi olarak çok elverişli olmadığı için sınırlı sayıda ziyaretçiyi ağırlamıştır. Ayrıca, Cumaovası pistinin onarımı ve genişletilmesi planlandığı için müze açısında lojistik bir zorluk teşkil etmiştir. Bu sebeplerden ötürü, müzenin daha elverişli ve tarihi bir yere taşınması gerektiği gerçeğini kabul ederek daha uygun bir yer arayışına başlamışlardır.
Araştırmalar, müzenin Askeri Havaalanı'nın yanında ve Hava Harp Okulu'na yakın olan İstanbul-Yeşilköy'e taşınmasıyla sonuçlanmıştır. Bu alanın seçimi, ziyaretçiler için daha ilgi çekici olabilecek stratejik konumu, kolay bakımı ve ülkenin ilk hava birliğinin temeli olması nedeniyle tarihi önemi göz önünde bulundurularak yapılmıştır. Yeni Havacılık Müzesi'nin inşasına 1977 yılında başlanmış ve 1983 yılında tamamlanmıştır. Parkta hem kapalı sergi alanı (2.365 metrekare) hem de açık alan (12.000 metrekare) bulunmaktadır. İç mekan tasarımı ve tefrişatı da İstanbul İl Kültür, Yapı ve Anıtlar Müdürlüğü ve Mimar Sinan Üniversitesi teknik personeli ve profesyonelleri tarafından büyük bir başarıyla gerçekleştirilmiştir. İstanbul Havacılık Müzesi, 16 Ekim 1985 tarihinde halka açılmış ve Türk Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Halil Sözer'e ithaf edilmiştir.
Müzede şu anda emekli Türk Hava Kuvvetleri F-4E Phantom II (seri numarası 67-0360), F-86F Sabre ve diğer helikopter ve nakliye uçakları da dahil olmak üzere birçok uçak türü bulunmaktadır. Dış mekan, ziyaretçilere bu tarihi uçakları yakından görme fırsatı sunan çok sayıda uçakla doludur. Müze, havacılık eserlerinin depolandığı bir yer olmanın yanı sıra eğitim merkezi misyonuyla Türkiye'nin havacılığa katkılarını sergileyerek yeni nesillere ilham vermektedir.
Referanslar
https://en.wikipedia.org/wiki/Istanbul_Aviation_Museum, (Erişim tarihi: 15. 10. 2025); https://istanbulhavamuze.hvkk.tsk.tr/Custom/istanbulHavaMuze/81, (Erişim tarihi: 15. 10. 2025); https://istanbul.ktb.gov.tr/yazdir?E2A06E493CAD31CDBE211E1C9A181D95(Erişim tarihi: 15. 10. 2025).