Erzurum Ketesi
GASTRONOMİ Anadolu Mutfağı Ekmek
-
2025
Kete keşfedildiğinden beri insanların beslenmesinin temel ürünü olan ekmeğin bir türüdür. Ermenicede “külde pişmiş yassı ekmek” anlamına gelen “gata” kelimesinden türetilmiştir. Kete’yi Türk Dil Kurumu (TDK) da “mayalı veya mayasız hamurdan yapılan yağlı çörek” olarak tanımlanmaktadır.
Erzurum mutfak kültürünün vazgeçilmez ürünü olan kete’nin 2023 yılında coğrafi işaret olarak tescili yapılmıştır. Kete genelde kahvaltı sofralarında tatlı çay ile servis edilmektedir. Dayanıklılığı, besleyiciliği, lezzeti ve taşınmasının kolaylığı nedeni ile yine yolcuların, tarım işiyle uğraşan rençberlerin, çobanların azığı olarak çantalardan eksik edilmeyen önemli yiyecektir.
Kete farklı tahıllardan öğütülen unlarla yapılsa da yapımında ideal olanı buğday unudur. Güzel kete protein seviyesi yüksek sert buğday unundan elde edilir. Güzel kete yapmak doğru malzemeleri seçme ve uygun ölçeklendirme ile başlar. Malzeme seçimi, hamurun ve ateşin kıvamının ayarlanması kete yapımının önemli ayrıntısıdır.
Doğu Anadolu Bölgesi'nin genelinde tüketilen ve yapılışı yöreden yöreye farklılık gösteren kete içli ve içsiz olarak yapılmakta tandırda, fırında veya tavada pişirilmektedir. İçli yapılacak kete için önce un tereyağı ile tavada kavrularak iç hazırlanmaktadır. Ketenin hamuru un, maya, süt, tereyağı, sıvıyağ, su, yumurta akı ile birlikte hazırlanmaktadır. Hamur yoğrulduktan sonra oda sıcaklığında belli bir süre mayalanmaya bırakılmaktadır. Fermantasyon sonrası hamur pişirilmek üzere yumruk büyüklüğünde kuntlara (parça) ayrılır.
Kete açma ve geleneksel olarak iki şekilde yapılmaktadır. Açma kete hamur yufka gibi açılarak belli bir büyüklüğe getirilir ve içine kete için hazırlanan içle birlikte tereyağı sürülerek hamur katlanır. Geleneksel kete ise hamurun açılarak içine kete için hazırlanan iç konur ve şekil verilir. Kete için şekil verilen hamurun kabarması ve iyi pişmesi için üstüne bıçak, çatal ile hafif desenler çizilir ve tereyağı ile yumurta sarısı sürülerek pişirilir.
Referanslar
https://www.nisanyansozluk.com/kelime/kete, (Erişim tarihi: 24.02.2025); Türk Dil Kurumu, https://sozluk.gov.tr, (Erişim tarihi: 24.02.2025).