Çıntar Mantarı
ZİRAAT, ORMAN VE SU ÜRÜNLERİ Mantar
-
2025
Türkiye'de özellikle Ege, Akdeniz, Batı Karadeniz gibi bölgelerle Bolu, Kastamonu ve Muğla gibi illerde yaygın olarak bulunan ve “Russulaceae” ailesinde yer alan; Lactarius deliciosus, Lactarius salmonicolor ve Lactarius deterrimus türü mantarların genel adıdır. Halk dilinde “Çam mantarı”, “Espit” ve “Melki mantarı” olarak da bilinen, bazı bölgelerde ise “Kanlıca” olarak isimlendirilen lezzetli bir mantar türüdür. Özellikle Kastamonu’nun Tosya ve Taşköprü ilçeleri ile Bolu ilinde oldukça yaygın olarak bulunan, ekonomik değeri yüksek Gastronomi alanında aranan bir mantardır. Mudurnu, Gerede ve Mengen ilçelerinde hem gelir getirici bir ürün, hem de severek tüketilen temel besinlerden birisidir. Yeşilimsi-morumsu renklerden, sarı-turuncu renklere kadar, yetiştikleri bölgenin güneş alma durumuna göre farklı renklerde olabilirler. Genellikle gölgelik alanlarda yetişenler sarı-turuncu iken, hafif güneşli yerlerde morumsu özellik gösterirler. Kayın ve köknar ağaçlarının diplerinde yetişenler daha açık renkte olduğu için “al kanlıca” olarak bilinmektedir. Çam ağaçlarının yakınlarında bulunanlar ise daha çok “kara kanlıca” olarak isim alır. Yağda kızartma, soğanla soteleme, etle birlikte pişirme veya direk ızgara yapma gibi yöntemlerle hazırlandığında hem güzel kokusu hem de lezzeti ile dikkat çeker. Muğla gibi bölgelerde zeytinyağı, sarımsak ve hafif biberle pişirilerek, ara sıcak olarak veya alkollü içeceklerin yanında meze olarak da tüketilmektedir. Çıntar mantarının Lactarius salmonicolor sınıfında geçen “salmonicolor” sıfatı Latince’de “somon rengi” anlamına gelmektedir. Bu renkleri ile yetişen kanlıca türleri köknar ağaçlarının köklerine yakın kısımlarında yetişirler. Genel olarak “Çıntar Mantarı” kozalaklı ağaçların yetiştiği ve asidik toprakları sevdiklerinden Muğla kızılçam ormanlarında bol bol toplanır ve köylüler tarafından sevilerek tüketilir, maddi değeri yüksek şekilde satışa sunulur. Diğer bölgelere nazaran Muğla halkı için çıntar mantarının ayrıca bir önemi vardır. Alli tarafından 2022 yılında yapılan bir çalışmada yöre halkı tarafından; “çıntar ayrı, mantar ayrıdır, çıntar yenilir, fakat diğer mantarlar yenilmez” şeklinde bir söylemin olduğu bildirilmiştir. Bu sebeple de Muğla bölgesi için çıntar mantarı özel bir anlam taşımaktadır. Halk mantar dendiğinde Çıntar olarak bilmekte bunun sonucu olarak bölgede çok fazla mantar zehirlenmesi yaşanmamaktadır. Ayrıca bu mantarların dahil oldukları Lactarius deliciosus sınıfında yer alan başka mantarlar da vardır. Bu türlerin tanımında geçen “deliciosus” sıfatı Latince’den gelen “lezzetli” anlamı taşımaktadır. Bu mantar grubunu keşfederek isim veren Carl Linnaeus'un, mantarı çok lezzetli bulmasından dolayı bu ismi verdiiği bilinmektedir. Aynı kanlıca mantarlarının bir de “Lactarius deterrimus” türleri vardır ve burada geçen “deterrimus” kelimesi “daha aşağı” anlamı taşımaktadır. Çıntar mantarının bu türü genellikle Ladin ağaçlarının olduğu yerlerde bulunur ve ağızda açımsı bir tat bırakması sebebi ile diğer Kanlıca mantarı türlerine göre daha zayıf bir lezzete sahiptir.
Referanslar
Allı, H. (2022). “Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Kampüsünde Yetişen Makromantarlar”. Mantar Dergisi, 13(2): 96-104; Anonim1: https://web.archive.org/web/20231120151711/https://semraerol.com/kanlica-mantari/, (Erişim tarihi: 05.10.2025); Huddam, B., Alp, A., Kırlı, İ., Yılmaz, M., Çağırtekin, A., Allı, H. ve Edebali, S. (2021). Medium Cut-Off Membrane Can Be a New Treatment Tool in Amanita phalloides Poisoning, Wilderness & Environmental Medicine 32(2): 192–7.