Boyoz
GASTRONOMİ Yemek/Yiyecek Sokak Yemekleri/Yiyecekleri
-
2025
İzmir şehri ile bütünleşmiş bir tür hamur işi sokak lezzeti olan ” Boyoz,” araştırmacılara göre 500 yıl önce ispanya’dan Osmanlı İmparatorluğu’na göç etmek durumunda kalan ve ibranicede İspanyol anlamına gelen Sefarat grubundan Yahudilerin Ege mutfağına gastronomik katkısıdır. Safarat Yahudi fırıncıların ürettiği boyoz, Sefaratların her cumartesi dini kahvaltılarının simgesi olan bir çeşit börektir. Kahvaltılarında peynirli, ıspanaklı ve tahin helvalı olarak hazırladıkları boyozu tüketitikleri bilinmektedir. Bugünün İzmir’inde halen yaklaşık 1200-1400 Türk Sefarad'ı yaşamakta olup, kadim halkının izleri silinmesine rağmen boyoz gibi yiyecekleriyle kültürlerini yaşatmaktadır.
Türk Dil Kurumunu'nda tanımladığı boyoz “Kuş yuvası biçimi verilmiş milföy hamurunun içine kıyma, patates, peynir vb. malzemeler konulduktan sonra üzerine pudra şekeri veya tahin dökülerek hazırlanan bir börek türü"dür. İspanyolların top anlamına gelen “bollo” kelimesinin çoğulu “bollos” olarak tanımladıkları boyoz, çörek veya ekmek anlamına da gelmektedir. Sefarat Yahudi fırıncılarının orjinal boyoz tarifine göre un, yumurta, tuz ve su iyice karıştırılarak kulak memesi kıvamında hamur hazırlandıktan sonra, küçük toplar şeklinde kesilmektedir. Bu küçük hamur topları, yağ içeren derin bir kapta, otuz ile altmış dakika arasında dinlendirilmesi gerekmektedir. Bu süre bitiminde, dinlenmiş hamur elin ayasıyla çapı yirmi santimetre olacak şekilde açılıp, içine peynir, pirinç, patates, ıspanak veya patlıcandan birisi konularak fırına verilerek pişirilmektedir. 1960’lı yıllardan sonra, boyozun bu bilinen orijinal hazırlanma şeklinin değiştiği belirtilmektedir.
Boyoz, benzer ebatlarda, genellikle de yedi-dokuz santimetre çapında ve 2,5-3,5 santimetre kalınlığı üretilir. Boyozun pişirildikten sonra hafif karamelize renkte, dağılmayıp kırılmaz bir yapıda olması istenir. Bununla beraber, hafif karamelize edildiğinden de yanık ve istenmeyen tat veya kokuya sahip olmaması önemlidir. Tüketilirken, ne çok sert ne de çok yumuşak bir yapıdadır ve ağızda kolayca dağılır. Günümüz Ege mutfağında, sadece buğday, un ve tuzdan üretilen hamurun yuvarlak olarak biçimlendirilip fırında pişirilmesiyle üretilen boyoz, genellikle kahvaltılarda, özellikle karabiberli haşlanmış yumurta ve çay ile birlikte tüketilir. 2012 yılından itibaren Boyoz Festivali İzmir düzenlenmeesiyle gastronomik değeri daha da ön plana taşınan Boyoz, 2017 yılında da hamur işi bir ürün sınıfında, mahreç tanımında coğrafi işaretli ürün olarak İzmir Ticaret Odası desteğiyle tescillendirilmiştir.
Referanslar
Çakmak, M. (2022). İzmir Mutfak Kültürü Üzerine Bir Değerlendirme, Sosyal, Beşerî ve İdari Bilimler Dergisi, 5(7): 934-949. DOI:10.26677/TR1010.2022.1036; Gaberli, C. Y., Gaberli, Ü. Ve Genç, V. (2023). İzmir’in Coğrafi İşaretli Lezzeti: Boyoz Yeme Motivasyonunun Tekrar Ziyaret Etme Niyeti Üzerine Etkisi, Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 11 (3): 2599-2617; Ören, Ş. T. (2023). İzmir boyozu. İçinde; Arman, A., Çetinkaya, C. Kurnaz, A. (Editörler), Türkiye’nin Sokak Lezzetleri (ss. 445-456). Atlas Akademik Basım Yayın Dağıtım; Yıldız, E. (2019). İzmir Destinasyonun Gastronomik Kimliğinin Oluşmasında Etnik Mutfakların Rolü: Musevi (Sefarad) Mutfağı. İzmir’in Coğrafi İşaretli Lezzeti: Boyoz Yeme Motivasyonunun Tekrar Ziyaret Etme Niyeti Üzerine Etkisi, The Journal of SocialSciences, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6 (39): 220-233. DoiNumber:http://dx.doi.org/10.16990/SOBIDER.5148 ;