Yolcu psikolojisi terimi, Türkçe ve İngilizce kökenli iki sözcüğün bir araya getirilmesiyle oluşturulmuştur. Türk Dil Kurumu’nun Türkçe Sözlüğü’nde yolcu; yolculuğa çıkmaya hazırlanmış, yolculuğa çıkmış kişidir. Yol isminden türetilmiştir. Psikoloji ise, bir kişiyi, bir grubu, bir topluluğu karakterize edip belirleyen, yönlendiren düşünce, duygu ve davranış şekillerinin bütünüdür. Psikoloji İngilizce’den Türtkçe’ye geçmiş bir sözcüktür. Psikoloji aynı zamanda bir sosyal bilim dalıdır. Bu anlamda psikoloji, davranışlar, düşünceler, tutumlar, zihinsel süreçler üzerinde kuramsal ve uygulamalı araştırmalar yapan, belirli kuramlardan ve alt dallardan oluşan bir bilim disiplinidir. Psikoloji, birey, bireyler arası, grup içi ve gruplar arası ilişikilere ve olgulara odaklanır. Algı ve algılama ile duygu ve duyumsama üzerinde yoğunlaşarak insan ve gruplar üzerinde çözümlemeler yapar. Psikoloji sosyal bir bilim dalı olmakla birlikte davranış bilimleri eksenine oturduğu için doğa bilimlerini de analizlerinde kullanabilmektedir. Bireylerin fiziksel ve zihinsel durumlarını birlikte değerlendirirken, ortam ve zaman bağlamında doğal çevre ve fiziki koşulları da dikkate almaktadır. İnsanının fizyolojik ve nörolojik yapısının bir arada belli bir amaç doğrultusunda değerlendirilmesi psikolojinin inceleme alanına girer. Psikoloji bilimi, disiplinler arası bir bilim dalıdır ve pek çok bilim dalıyla etkili bir bilgi ve deneyim alışverişi içindedir. Diğer yandan psikoloji bilimi birçok alt dala ayrılmaktadır. Bireyin sosyal yaşamdaki yerini, statüsünü, davranış ve tutumlarını incelerken onun toplumdaki rollerini de içeren alt uzmanlık alanlarını dikkate almaktadır. O yüzden psikoloji sözcüğünün önüne birçok sözcük getirilerek alt dalların geliştirildiği söylenebilir. Spor psikolojisi, toplumsal psikoloji, çalışma psikolojisi, kişilik psikolojisi, gelişim psikolojisi, siyaset psikolojisi, yönetim psikolojisi, sağlık psikolojisi, din psikolojisi, klinik psikoloji, deneysel psikoloji, adli psikoloji ve trafik psikolojisi. Psikolojinin alt dallarından ve yeni gelişmekte olan alanlarından biri de Yolcu Psikolojisi'dir. Bu terim turizm bilimi ile psikoloji biliminin kesişme noktasında oluşmuştur. Bu hem reel bir olgu hem de psikolojinin bir uğraş alanı olarak görülmelidir. Yolcu psikolojisi, betimsel incelemelerin yanı sıra ampirik araştırmaları da gerektiren bir alandır. Uygulamalı bilimlere yakın bir alt disiplin özelliği taşımaktadır. Yolcu psikolojisi, bilim insanları kadar, turizm sektöründe ve ulaştırma sektöründe yer alan yöneticileri, uzmanları ve çalışanları da yakından ilgilendirmektedir. Her iki sektörde müşteri memnuniyeti ve onun da ötesinde müşteri mutluluğu elde etme sürecinde özenle ele alınması gereken bir konudur. Yolcu psikolojisi birçok etmenle doğrudan ve/veya dolaylı bir etkileşim içindedir. Özgün bir sınıflandırma ile bu etmenleri şu şekilde kategorize etmek olanaklıdır. Birincisi içsel etmenler, ikincisi dışsal etmenler'dir. İçsel etmenler; bireyin doğrudan kendisiyle, bireysel özelikleri ve kişisel faktörleriyle ilgili olan etmenlerdir. Bireyi bir yolculuk sürecinde (öncesinde, sırasında, sonrasında) psikolojisini belirleyen/etkileyen bireysel nitelikli etmenler sıralanacak olursa; kişinin genel psikolojisi, yaşı ve cinsiyeti, mizacı ve huyu, tutum ve davranışları, sosyal statüsü ve eğitimi, yaşam hikayesi ve sağlık verileri, ailevi ve medeni durumu, fobileri ve kaygı durumu, hobileri ve alışkanlıkları, geçmiş yolculuk deneyimleri, yolculuktan beklentileri ve öngörüleri, yolculuğun güvenliliğine ilişkin algı ve düşünceleri, bilişsel ve zihinsel durumu ile gelir durumu ve yaşam kalitesidir. Yolcu psikolojisini etkileyen/belirleyen dışsal etmenler ise; yolculuğa çıkış gerekçesi, yolculuğa hazırlık durumu, yolculuğa çıkış şekli (birey, aile, akraba, arkadaş, meslektaş vb.), kullanacağı araç/araçlar, yolculuk mesafesi, mevsimsel ve iklimsel koşullar, yolculuk süresi, yolculuk yolculuğa çıkılan yerin seyahat periyodu (ilk mi, ikinci mi, daha fazla gittiği bir yer mi), gidilen yerin özelikleri, yolculuktaki riskler ve belirsizlikler, konaklama şekli ve kalitesi, yolculuk öncesi ve sırasında aldığı hizmetlerin yeterlilik düzeyi ve kalitesi, fiyat/hizmet dengesi, verilen taahhütlerin tutulup tutulmaması, yolculuk hazırlığı veya esnasında karşılaşılan beklenmeyen olaylar, kazalar ve sorunlar, yolculuk masraflarını karşılayabilme yeterliliği ve yolculuk sonundaki genel ve özel boyutlardaki duygu ve düşünceleridir. Yolcu psikolojisi bu sayılan etmenlerce şekillenmekte ve yolcuların yolculuk-tatil deneyimlerini doğrudan etkilemektedir. Yolcu psikolojisi salt ulaştırma sektörü ya da sadece turizm sektörü için ele alınabileceği gibi, esasında her iki sektörün kesişme alanında bulunan turistik yolculukta ayrıca ele alınabilmektedir. İnsanlar elbette yalnızca tatil ve gezi amacıyla yolculuğa çıkmazlar. İş, eğitim, sağlık, bilim, entelektüel ve sanatsal bir amaç, aile, akraba ve arkadaş ziyareti, sosyal bir etkinliğe ya da davete katılma, bir spor müsabakası, müzik konseri ya da bir festivale katılım gayesiyle de yolculuklar yapmaktadırlar. Esasında bunların bir kısmı yine de tatil-gezi-eğlence-dinlence kavramları ve olguları etrafında da değerlendirilebilir. Her ne şekilde olursa olsun yolculuğa çıkan bir bireyin ya da grubun psikolojisi, sadece kendisini değil, hizmetini satın aldığı kurumu, bu kurumda kendisiyle muhatap olan görevlileri, bu yolculukla doğrudan ya da dolaylı resmi bir görev bağı olan kurum ve sorumluları, bu bağlamda sağlık, güvenlik ve diğer bir kısım sektörleri de ilgilendirmektedir. Yolcu psikolojisinin pozitif seyri ve yolculuğun memnuniyetle neticelenmesi, görüldüğü gibi birçok kurumun ve görevlinin de eforlarına ve performanslarına bağlıdır. Örneğin bir hava yolculuğunda yolcu psikolojisi, yolcunun içsel etmenleri dışında, biletleme yaptığı kurumdan başlayarak, havaalanı ortam ve koşullarından yer hizmetlerine, uçuş ekibinden güvenlik profesyonellerine birçok kurumun başarısına ve etkinliğine göre şekillenecektir. Diğer yandan uçağın teknik özelliklerinden yaşına, uçaktaki diğer yolcuların durumlarına, hava koşullarına, mesafeye ve uçuş süresi ile kalkış ve iniş noktalarındaki hava durumları ve genel şartlar kadar pek çok faktör bu konuda belirleyici olacaktır.

Hava yolculuğu örneğinden devam edilecek olursa; hava yolculukları aslında gezginler için bu kadar kolay olmamıştı. Havayolu reklamları, hava yolcuları arasında beklentileri artırmaya devam etmektedir, çünkü tanıtılan ürün hala göz alıcı olarak algılanmaktadır. Hava yolculuğu bizi yabancılarla yakın temasa sokar, bu nedenle gruplar ve takımlar içindeki sosyal davranış psikolojisini anlamak önemlidir. Yolcuların çoğunun seyahat konusunda beklentileri vardır; bunlar dakiklik, hizmet kalitesi veya havaalanlarında veya uçakta bulunan olanaklar etrafında inşa edilebilir. Bazı yolcular için sıradan seyahat kaygıları daha sinsi seviyelere ulaşır ve resmi olarak “uçma korkusu” olarak bilinen bir semptomatoloji durumu oluşturabilir. Diğer fobilere göre, uçma korkusu nüfusun büyük bir bölümünü ilgilendirir ve herhangi bir zamanda havayolu yolcularının yüzde 20’sini etkiler. Havayolu yolcu davranışı ile ilgili araştırmalar göz ardı edilmiştir, çünkü tüm yolcuların hava yolculuğunun benzersiz taleplerine uygun ve uyumlu oldukları varsayılmıştır.

Yolcu psikolojisi günümüzde genel güvenlik, işçi sağlığı ve iş güvenliği, sürdürülebilir turizm, ekonomik etkinlikler vb. birçok alan açısından kritik bir değer taşımaktadır. Konu kendi içinde birçok alt dala sahiptir. Örneğin acil tahliye bunlardan biridir. Yolcu davranışları ve psikolojik özellikleri, acil tahliyeyi güçlü bir şekilde etkileyen hayati faktörlerdir. Yapılan araştırmalar tahliye süresi, güvenlik bilgisi, tahliye çıkış ve güzergahı için yolcu seçme kuralı, tıkanıklıkla karşılaştığında yolcu davranışları ve diğer tipik davranışlar tahliye sürecini etkileyen önemli faktörler olduğunu göstermektedir.