Uyku Hijyeni

Kavram Hijyen

Uyku, organizmanın çevre ile olan iletişiminin, değişik şiddette uyaranlarla geri döndürülebilir biçimde, geçici, kısmi ve periyodik olarak kaybolması durumu olarak tanımlanmaktadır. Uyku hijyeni ise uyku kalitesini artıran uygulamalardan ve alışkanlıklardan oluşan bir kavramdır. Uyku hijyeni; uykuya dalmayı kolaylaştıran davranışların geliştirilmesi ve uykuya dalmayı zorlaştıran davranışlardan kaçınılmasını ifade etmektedir. Uyku hijyeni, beden ve zihin sağlığının korunmasına etki eden kaliteli uykunun sağlanması için yapılması gerekenlerin bütünüdür.

Toplumda sağlığı geliştirmek ve uykuyu iyileştirmek için önemli bir yere sahip olan uyku hijyeni, çalışanların iş yaşamı açısından da önemli müdahale alanlarından biridir. İş yaşamı ve sağlık arasındaki ilişkiye bakıldığında hem iş yaşamı ile ilgili özelliklerin uyku üzerinde hem de uykunun iş yaşamı üzerinde etkisi olduğu görülmektedir. Bu nedenle çalışanların düzenli ve kaliteli bir uykuya sahip olması büyük önem taşımaktadır. Amerikan Uyku Tıbbı Akademisi’ne göre erişkin bir birey sağlık için her gün düzenli olarak yedi saat ve üzerinde uyumalıdır. Günde yedi saatten az uyuyan bireylerde hipertansiyon, kilo alımı, depresyon, kalp hastalıkları, diyabet ve ölüm riskinde artma gibi olumsuz sağlık sorunları görülebilmektedir.

Uyku hijyeni, turizm sektöründeki çalışanlar açısından da önemli bir inceleme alanıdır. Özellikle otel işletmeleri; yoğun insan ilişkileri ve yoğun çalışma temposu gerektirdiği için dinamik ve yorucu bir yapıya sahiptir. Otel işletmelerinde önbüro, kat hizmetleri, yiyecek-içecek, güvenlik gibi departmanlar vardiyalı çalışma sistemine sahiptir. Vardiyalı çalışanlar, işin sürekliliğini sağlamak adına günün değişik saatlerinde çalışmak durumunda kaldıklarından bu kişilerde uyku yoksunluğu, sirkadiyen ritim değişimleri, uyuklama ve uyku ile ilişkili performans açıkları ortaya çıkabilmektedir. Bu gibi problemler iş kazalarına da neden olabilmektedir.

Turizm işletmelerinde çalışan bireylerin yeterli uyku kalitesine sahip olmamaları durumunda, depresyon, obezite, diyabet, hipertansiyon gibi sağlık sorunlarıyla karşılaşma, işe odaklanamama, performans düşüklüğü yaşama, iş kazası geçirme olasılığının artacağı düşünülmektedir. Bu sorunların yaşanmaması için çalışanların ve yöneticilerin uyku hijyeni konusuna önem vermeleri gerekmektedir. Yöneticiler, çalışanlar için sağlıklı çalışma ortamı ve düzenli çalışma saatleri belirlemelidir. Diğer taraftan uyku hijyeninin sağlanması için şu hususlara dikkat edilmelidir: 1) Her gün aynı saatte yatıp aynı saatte kalkmaya özen gösterilmelidir. 2) Akşam saatlerinde kafein içeren gıda ve içecekler alınmamalıdır. 3) Yatmadan önceki saatlerde alkol alımından kaçınılmalıdır. 4) Yatak odasının sessiz ve karanlık olmasına dikkat edilmelidir. 5) Uyku saatine yakın (yatmadan yaklaşık iki saat öncesine kadar) yemek yenmemelidir. 6) Kişi uyumak için kendini zorlamamalı, uykusu gelmeden yatağa girmemelidir. 7) Uyandıktan sonra yatakta zaman geçirilmemelidir. 8) Yatağın esnek olmasına ancak deforme olmamasına, yastığın sert olmamasına, içindeki materyalin hijyenik olmasına, yorganın çok kalın olmamasına dikkat edilmelidir. 9) Düzenli egzersiz yapılmalıdır. 10) İdeal oda sıcaklığı ve hava kalitesi sağlanmalıdır. 11) Akşam erken saatlerde ılık bir duş alınmalıdır.

Bu hususlara dikkat edildiği takdirde turizm çalışanlarının gerek fizyolojik gerekse zihinsel olarak kendilerini daha iyi hissedecekleri, iş performansının yükseleceği, müşteri memnuniyetinin artacağı ve iş kazalarının azalacağı düşünülmektedir.

Yararlanılan Kaynaklar

Birdir, K. ve Tepeci, M. (2003). Otel Genel Müdürlerinde Tükenmişlik Sendromu ve Tükenmişliğin Genel Müdürlerin İşlerini Değiştirme Eğilimlerine Etkisi, Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 2 (14): 93-106; Daymaz, D. (2017). Bir Kurumun Çalışanlarında Uyku Kalitesinin ve Uyku Hijyeni Bilgilendirmesinin Değerlendirilmesi (Halk Sağlığı uzmanlık tezi). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi; Uğurlu, N., Kostakoğlu, N. Ağca, D. ve Tekin, L. (2018). Psikiyatri Hastalarının Uyku Hijyeni Eğitimi Öncesi ve Sonrası Uyku Durumlarının Belirlenmesi, Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 9 (1):23-28; Yenigün, S. C., (2019). Kolorektal Cerrahi Öncesi Uyku Hijyeni Görsel Materyali Kullanımının Hastaların Uyku Kalitesine Etkisi (yüksek lisans tezi). Edirne: Trakya Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.