Ulusal havayolu kavramı, bir devlet tarafından kurulan veya devlet desteğiyle faaliyet göstermek üzere yapılandırılan resmî taşıyıcıları ifade etmekte ve ülkelerin uluslararası havacılık sistemindeki temsilinin temel unsurlarından biri olarak değerlendirilmektedir. Ulusal havayolu (İng. national carrier), bir devletin uluslararası havacılık faaliyetlerinde ülkeyi temsil eden, kamu mülkiyetine sahip olan ya da devlet desteği altında faaliyet gösteren havayolu işletmesi şeklinde tanımlanmaktadır. Terim, literatürde “bayrak taşıyıcı” (İng. flag carrier) kavramıyla eş anlamlı biçimde kullanılmakta ve ülkelerin uluslararası havacılık alanındaki resmî taşıyıcılarını ifade etmektedir. Bu havayolları, ulusal kimliğin hava taşımacılığı yoluyla görünür hâle gelmesini sağlamakta, ülkenin havacılık politikasındaki kurumsal temsil görevini üstlenmekte ve uluslararası uçuş ağında tanınırlık oluşturmaktadır.

Ulusal havayolları, sahiplik yapıları itibarıyla kamu mülkiyetine dayalı taşıyıcılar arasında yer almakla birlikte, her ülkede farklı oranlarda kamu payı bulunabilmektedir. Bununla birlikte ulusal havayolu statüsünü belirleyen temel ölçüt, işletmenin kamu hizmeti niteliği taşıyan görevleri yerine getirmesidir. Ulusal havayolları stratejik öneme sahip hatlarda uçuş devamlılığını sağlamaktadır. Ayrıca ülke tanıtımına katkıda bulunmakta, dış ilişkilerde temsil işlevi üstlenmekte ve ekonomik ya da sosyal gereksinimleri karşılamaya yönelik kamusal sorumluluklar yürütmektedir. Bu yönüyle ticari havayollarından farklı olarak devlet adına belirli yükümlülükler üstlenmekte ve kamusal nitelikte faaliyet sürdürmektedir.

Ulusal havayollarının üstlendiği görevler kavramın kapsamını belirlemektedir. Coğrafi açıdan ülkenin ana ulaşım merkezlerinden uzak konumda bulunan veya yolcu talebi düşük olduğundan ticari bakımdan sürdürülebilir olmayan bölgelere düzenli hava ulaşımının sağlanması, turizm hareketliliğinin artırılması, uluslararası kuruluşlarda ülke görünürlüğünün güçlendirilmesi ve kamu hizmeti yükümlülüklerinin yerine getirilmesi bu görevler arasında bulunmaktadır. Bu nedenle ulusal havayolları, yalnızca ticari faaliyet yürüten taşıyıcılar olarak değil, aynı zamanda devletin hava taşımacılığındaki stratejik hedeflerini destekleyen kurumlar olarak önem taşımaktadır.

Türkiye’de ulusal havayolu kavramının karşılığı Türk Hava Yolları’dır (THY). Türkiye’de hava taşımacılığı ve havaalanı işletmeciliği başlangıçta Hava Yolları Devlet İşletme İdaresi tarafından yürütülmekteydi. Sektörde artan gereksinimler doğrultusunda bu görev alanları yeniden düzenlenmiştir. 21 Mayıs 1955 tarihli 6623 sayılı Kanun ile Türk Hava Yolları Anonim Ortaklığı kurulmuş, 6686 sayılı Kanun ile havaalanlarının işletilmesi ve hava trafik hizmetleri Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü’ne devredilmiştir. Bu düzenlemeler sonucunda THY, Türkiye’nin resmî ulusal havayolu ve bayrak taşıyıcısı statüsünü kazanmıştır.