Turizm Sektöründe Tüketici Hakları Araştırması (1998)

Araştırma Kamu Sektörü Araştırması

Türkiye’de turizm güdüsüyle seyahat eden kişilerin etkileşim içinde bulundukları çevre ve unsurlarını, tüketici hakları açısından değerlendirmelerini ve bilgi sahibi oldukları diğer ülkeler ile karşılaştırmalarını amaçladı. Çalışma tüketici hakları olgusunu turizm alanı ile entegre etme ve bu entegrasyonu ampirik delillerle bağdaştırma gibi özelliklere sahiptir. Bu kapsamda, üç kısımda tamamlanan çalışmanın birinci kısmında tüketici haklarının temelini oluşturan tüketim, tüketici ve tüketiciyi koruma kavramları ve bu kavramların tarihsel süreç içerisindeki yerleri açıklandı. Çalışmanın ikinci kısmında tüketici haklarını oluşturan esaslar ve bu esasların turizm sistemi ile bağdaştırılması konu edildi.

Çalışmanın üçüncü kısmı ise ikinci kısımda değinilen tüketici haklarını oluşturan esasların, Türkiye’deki turistler tarafından değerlendirilmesine yönelik ampirik delillerden oluştu. Üçüncü kısımda, turizm anlamında tüketicilerin sahip oldukları tüketici haklarına ilişkin bilgi ve hassasiyet düzeyinin tespit edilmesi amaçlandı. Bu amaç kapsamında 50 farklı hipotez türetilerek, o yıllarda Türkiye’de turizm hareketlerinin yoğun olduğu 10 farklı destinasyonu (Marmaris, Bodrum, Kuşadası, Fethiye, Pamukkale, Efes, Belek, Antalya, Sarımsaklı ve Mersin) ziyaret eden beş farklı milletten oluşan 721 ziyaretçi üzerinde nicel tabanlı bir araştırma yürütüldü. Çalışmanın üçüncü kısımda dikkate değer birtakım sonuçlara ulaşıldı. Buna göre, vaat edilen hizmet kalitesinin karşıladığı beklenti düzeyi ile cinsiyet, yaş, seyahat tipi arasında bir ilişki olmadığı görüldü. Diğer taraftan eğitim düzeyi, milliyet, konaklama süresi, kullanılan ulaşım aracı ile ilişki olduğu tespit edildi. Cinsiyet ile tüketici hakları algısı arasında herhangi bir ilişki olmadığı görüldü.

Çalışma sonucunda, karşılaşılan problemin çözümünde katılımcının kendi ülkesinde olma durumunun farklılık oluşturacağı tespit edildi. Tüketici haklarına ilişkin esaslar bakımından birtakım dikkat çekici sonuçlara ulaşıldı. Buna göre, Türkiye’nin değerlendirilmesinde eğitim düzeyinin rol oynadığı, eğitim düzeyinin yükselmesi durumunda Türkiye’de mal ve hizmet hakkı seçme yeterliliği algısının yükseldiği görüldü. Benzer şekilde, eğitim düzeyinin yetkili mercilere şikayet hakkı açısından önemli bir rol oynadığı, eğitim düzeyi yükseldikçe şikayet hakkı algısının yeterli kabul edildiği görüldü. Yine, zararı tazmin hakkı bakımından eğitim düzeyi yükseldikçe, tazmin algısının yeterli olarak algılandığı görüldü. Türkiye’nin sağlıklı bir çevreye sahip olma algısı bakımından eğitim düzeyinin benzer bir etkiye yol açtığı görüldü.

Çalışma sonucunda ulaşılan bir diğer dikkat çekici sonuç milliyet ve tüketici hakları ilişkisinde ortaya çıktı. Buna göre, Türkler haricindeki diğer dört millet (Alman, Fransız, İngiliz, Belçikalı), Türkiye’deki tüketici hakları uygulamalarını Türklere kıyasla daha yeterli gördü. Yaş değişkeninin ise mal ve hizmet seçme hakkı haricinde tüketici hakları algısında farklılık oluşturmadığı görüldü. Seyahat tipine göre tüketici hakları algısı incelendiğinde, mal ve hizmet seçme hakkı haricindeki haklarda paket tur aracılığıyla ziyarette bulunmanın yeterlilik algısını yükselttiği anlaşıldı. On dört güne kadarki kalış süresinin tüketici haklarına ilişkin tüm unsurların yeterlilik algısını yükselttiği görüldü. On dört günün üzerindeki kalış süresi ise algıda azalmaya yol açtı. Son olarak, hava ve tren yolu ile ulaşımı tercih edenlerde otobüs ve otomobil tercih edenlere kıyasla yeterlilik algısının daha yüksek olduğu ortaya çıktı. Çalışmanın sonunda sektöre ve araştırmacılara yönelik önerilere yer verildi.

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Ünlüönen, K. (1998). Turizm Sektöründe Tüketici Hakları Araştırması. Ankara: Yayımlanmamış Doçentlik Çalışması; Ünlüönen, K. ve Kızanlıklı, M. M. (2018). Turizm Sektöründe Tüketici Hakları Araştırması. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.