Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun

Hukuki Alanına Giren Konular Yasa

Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nda oy birliğiyle Evrensel Tüketici Hakları kabul edildi (1985). Bu haklar şu başlıklarda dile getirildi: “Temel Gereksinimlerin Karşılanması/Sağlık ve Güvenlik Hakkı/Bilgi Edinme/Örgütlenme, Sesini Duyurma ve Temsil Edilme/Eğitilme/Seçme/Tazmin Edilme/Ekonomik Çıkarların Korunması/Sağlıklı Bir Çevrede Yaşama” haklarıdır.

Cumhuriyet döneminde ilk defa 1982 Anayasası, Tüketicilerin Korunması başlığını taşıyan 172. maddesi ile devlete tüketiciyi koruyucu ve aydınlatıcı tedbirleri alma görevini vermiş ve aynı zamanda tüketicilerinde kendilerini korumaya yönelik girişimlerinin ve örgütlenmelerinin teşvik edileceği belirtilmiştir. 08.03.1995 tarihinde yayımlanarak, 08.09.1995 tarihinde yürürlüğe giren 4077 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun, Türkiye’de tüketicinin korunması alanındaki en önemli gelişmelerden biri oldu. 06.03.2003 tarihinde TBMM tarafından kabul edilen 4822 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun 14.03.2003 tarihli Resmi Gazete’de yayımlandı. Bu kanunla tüketicilere sağlanan haklar genişletildi; diğer bir ifadeyle, tüketicilerin karşılaştıkları güncel sorunlar ve Avrupa Birliği’nin ilgili düzenlemeleri dikkate alınarak mevcut haklar günümüz şartlarına uygun hâle getirildi. 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun (TKHK); 07.11.2013 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından kabul edildi, 28.11.2013 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlandı ve Madde 88’de, altı ay sonra yürürlüğe gireceği belirtildi. 23.02.1995 tarihli ve 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun yürürlükten kaldırıldı. Yürürlükten kaldırılan 4077 sayılı kanun, Madde 86’da açıklandı.

6502 sayılı Kanunun amacı Madde: 1’de şu şekilde ifade edildi: Tüketicinin sağlık ve güvenliği ile ekonomik çıkarlarını korumak gayesiyle; zararlarını tazmin edici, çevresel tehlikelerden korunmasını sağlayıcı, tüketiciyi aydınlatan ve bilinçlendiren tedbirleri alıcı, tüketicilerin kendilerini koruyucu girişimlerini özendirici ve bu konulardaki politikaların oluşturulmasında gönüllü örgütlenmeleri teşvik edici hususları düzenler.

Kanun’un ikinci maddesinde; bu kanunun, her türlü tüketici işlemi ile tüketiciye yönelik uygulamaları kapsadığı belirtilmektedir. 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun; Dokuz kısım, 88 maddeden oluşmaktadır. Birinci kısımda amaç, kapsam ve tanımlar yer almaktadır. İkinci kısım; temel ilkeler, tüketici sözleşmesi düzenlenmesi, sözleşmede haksız şartlar, satıştan kaçınma ve sipariş edilmeyen mal ve hizmetler gibi genel esasları kapsamaktır. Üçüncü kısım, iki bölüm halinde ele alınmıştır. Birinci bölümde; ayıplı mal, bu malla ilgili sorumluluk ve ispat yükü, tüketicinin seçim hakkı ve zaman aşımı gibi hususlar tanıtılmış; ikinci bölümde ise, ayıplı hizmet, bu hizmetten sorumlu olanlar, tüketicinin seçimlik hakkı ve zaman aşımı konuları açıklanmıştır. Dördüncü kısım, tüketici sözleşmelerinin yapı ve özelliklerini ele almakta olup beş bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm; taksitle satışın nasıl olması gerektiğini, taksitle satış sözleşmelerini, cayma hakkını, temerrüde düşme durumu, erken ödeme ve diğer hususları kapsamaktadır. İkinci bölüm; tüketici kredileriyle ilgili olup tüketici kredi sözleşmesi, cayma hakkı, faiz oranı, sigorta yaptırılması ve diğer hususları içermektedir. Üçüncü bölüm; konut finansmanıyla ilgilidir. Bu bölümde, konut finansmanı sözleşmesi, önceden bilgilendirme yükümlülüğü, faiz oranı, sigorta yaptırılması ve diğer hükümler yer almaktadır. Dördüncü bölüm, ön ödemeli konut satışı başlığıyla açıklanmıştır. Beşinci bölümde, diğer tüketici sözleşmelerinin ne olduğu, nasıl yapılması gerektiği açıklanmıştır. Bu sözleşmeler; işyeri dışında kurulan sözleşmeler, mesafeli sözleşmeler, finansal hizmetlere ilişkin mesafeli sözleşmeler, devre tatil ve uzun süreli tatil hizmeti sözleşmeleri, paket tur sözleşmeleri, abonelik sözleşmeleri, süreli yayın kuruluşlarınca düzenlenen promosyon uygulamaları gibi başlıklar halinde dile getirilmiştir. Beşinci kısım, tüketicinin bilgilendirilmesi ve menfaatlerinin korunması için neler yapılmalı, hangi materyaller üretilmeli hususlarını ele almaktadır. Bu kapsamda; fiyat etiketi, tanıtma ve kullanma kılavuzu, garanti belgesi, satış sonrası hizmetler, tüketicinin bilinçlendirilmesi ve tüketici ödülleri hakkında bilgiler verilmiştir. Altıncı kısım, ticari reklam ve haksız ticari uygulamalar başlığı altında toplanmış olup ticari reklam, haksız ticari uygulamalar, reklam kurulu gibi alt başlıklarla açıklanmıştır. Yedinci kısım, tüketici kuruluşlarının nasıl oluşması gerektiğini ele almaktadır. Bu kısım, iki bölümde incelenmiştir. Birinci bölümde, tüketici ve reklam konseylerinin kuruluşu açıklanmıştır. İkinci bölümde de, tüketici hakem heyetlerinin yapı ve özelliği dile getirilmiştir. Sekizinci kısım, yargılama, denetim ve cezaya ilişkin hükümleri kapsamaktadır. Bu başlık altında; tüketici mahkemeleri, üretimin veya satışın durdurulması ve malın toplatılması, denetim, tüketici ürünü ve hizmet denetimi, ceza hükümleri, cezalarda yetki ve itiraz, uzlaşma gibi hususlar, maddeler altında açıklanmıştır. Dokuzuncu kısım, çeşitli hükümleri içermektedir. Bu hükümler içerisinde; yiyecek taklidi ürünler, piramit satış sistemleri, test, muayene ve analizler, yönetmelikler ve diğer düzenleyici işlemler, yürürlükten kaldırılan hükümler, geçiş hükümleri, yürürlük ve yürütme başlıkları yer almaktadır.

Turizm alanı bakımından bir değerlendirme yapıldığında ise; turizm sektörünün, hem ülkede turizm faaliyetine katılan yerli ve yabancı müşteriler hem de istihdam ettiği çalışanlar bakımından tüketicinin korunması hakkında kanunun uygulamasında sorumlu bir rolünün olduğu görülmektedir. Bu roller; 6502 sayılı TKHK’nın tüm maddelerini kapsamakla beraber, kanunun dördüncü kısım beşinci bölümündeki Madde 50 Devre tatil ve uzun süreli tatil hizmeti sözleşmeleri ve Madde 51 Paket tur sözleşmeleri başlıklarıyla doğrudan ilgilidir. Ayrıca, bu maddelere ve ilgili kanunun 84. maddesine dayanarak, 14. 01. 2015 tarih ve 29236 sayılı Resmi Gazete’de Devre Tatil ve Uzun Süreli Tatil Hizmeti Sözleşmeleri Yönetmeliği ile Paket Tur Sözleşmeleri Yönetmeliği turizm tüketicileriyle ilgili olarak yayımlandı.

Yararlanılan Kaynaklar

Akipek, Ş. (2001) “Türkiye’de Tüketicinin Korunmasının Yasal Boyutu ve Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun”, Standart Ekonomik ve Teknik Dergi, Mart; Babaoğlu, M ve Altıok, (2007) Evrensel Tüketici Hakları, Tüketici Yazıları (I). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Tüketici - Pazar - Araştırma - Danışma - Test ve Eğitim Merkezi; Coşkun, A. (2003) Tüketici Kanununda Yeni Düzenleme, Standart Ekonomik ve Teknik Dergi, 495: 6-11: Devre Tatil ve Uzun Süreli Tatil Hizmeti Sözleşmeleri Yönetmeliği, Resmî Gazete (Tarih: 14 01. 2015, Sayı: 29236); Fidan, H. (2003) Sosyal Yapı Açısından Türkiye’de Tüketici Haklarının Tarihi Gelişimi, Standart Ekonomik ve Teknik Dergi, Aralık: 77-80: Güler, O. (2007) Tüketicinin Korunmasında Avrupa Birliği Müktesebatının Neresindeyiz? Tüketici Yazıları (I), Editörler: Babaoğul, M ve Şener, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Tüketici - Pazar - Araştırma - Danışma - Test ve Eğitim Merkezi: Paket Tur Sözleşmeleri Yönetmeliği, Resmi Gazete, Tarih: 14.01. 2015, Sayı: 29236: Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun, Kanun Numarası: 6502, Kabul Tarihi: 7.11.2013, Yayımlandığı Resmi Gazete: Tarih: 28.11.2013 Sayı: 28835, Yayımlandığı Düstur: Tertip: 5 Cilt: 54