Turizmde konaklama, en az bir gün süreyle ziyaret edilen bir yerleşim yerinde asgari günlük yaşamsal ihtiyaçları karşılayan turizm amaçlı tasarlanmış bir tesiste geçici olarak ikamet etmeyi tanımlamaktadır. Kalış süresi, turist olarak ziyaret eden kişinin motivasyonuna, geliş amacına, seyahat biçimine, bütçesine, beklentilerine ve geldiği bölgenin özelliklerine göre değişkenlik gösterebilmektedir. Ziyaret edilen turizm alanında, en asgaride temel fiziksel ve sosyal ihtiyaçların giderildiği ve gidilen yerin yerel veya ülke yönetimlerinin belirli yönetmelik ve kanunları kapsamında planlanan açık, yarı-açık ve kapalı yaşam alanlarına sahip her türlü oluşum konaklama tesisi olarak tarif edilmektedir. Dünyada konaklama kültürü tarihçesi, insanoğlunun farklı nedenlerle yer değiştirdiği eski çağlara kadar dayanmaktadır. Antik Yunan ve Roma dönemlerinde kaplıca bölgelerindeki tesisler, Ortaçağ’da Avrupa’da dini ve ticari nedenlerle seyahat edilen rotalar üzerindeki hanlar, Anadolu’da seyyahların ve tüccarların seyahatleri sırasında geceyi geçirdikleri kervansaraylar ilk konaklama tesisi örnekleridir. XV. yüzyılda Fransa’da konaklama yapan kişilerin kayıtlarının alınmaya başlanması, XVI. yüzyılda artık konaklama tesislerinin kendi reklamını yapmaya başlaması ve XVIII. yüzyılda Endüstri Devrimi ile seyahatlerin artması sonucunda artan geceleme ihtiyaçları, konaklama yapıları kültürünü geliştiren önemli etmenler oldu. İlk endüstri devrimi ile birlikte, konaklama yapılarının gelişimi, Avrupa’dan Kuzey Amerika’ya sıçramış ve günümüzdeki modern konaklama yapılarının ilk örnekleri içerdikleri servis birimleri ile birlikte gelişmeye devam etti. XX. yüzyılın ikinci yarısında gelişen turizm endüstrisi ve oluşan ihtiyaçlar ile birlikte temalı eğlence ve tatil amaçlı kütlesel veya bireysel turizme hizmet eden farklı türde konaklama tesisi örnekleri ortaya çıktı. Süreç içinde tesislerin ölçek, içerik, kültürel bağlam, yaşamsal deneyim ve kalite üzerine çeşitlenmesi ile farklı arayışlar içine girdikleri görülmektedir.

Günümüzde dünyada yerel yönetimleri ile belli kurallara bağlanan farklı konaklama tesisi türleri vardır ve hepsi kendi içinde planlama ve tasarım açısından çeşitli mimari özelliklerde gelişmektedir. Konaklama mimarisinin en çok rastlanan türleri şunlardır:

Oteller; önceden gezi planı şartı olmadan en az bir gün konaklanan yeme, içme olanakları sunan gezi veya turizm amaçlı, yılın tamamında veya belirli zamanında açık olan ve sağladığı olanaklara göre ziyaretçisine sunduğu toplam kalite ile sınıflandırılan turizm planlaması doğrultusunda kent, kasaba veya stratejik alanlarda yer alan tesislerdir. Otel mimarisi, yatırımcının ve mimarın aldığı ortak kararlar doğrultusunda geliştirilmektedir. Otelin işlevsel planlaması yerel standartlar ile sağlanmaktadır. Oteli özelleştiren, mimari ile yaratılan imaj ve kimlik ile sunduğu servislerin nicelik ve kalitesi olmaktadır. Zincir otel kuruluşlarının, farklı ülkelerde açtıkları tesislerde kendi standartları ile kendi mimari özelliklerini yarattıkları ve zincir olmayan otelleri de etkiledikleri gözlemlenmektedir. Bu durumda otel mimarisi tüm dünyaya bakıldığında kent içinde ayırt edilebilen belirgin bir kimliği olan tipolojiye sahip olmaktadır. Dünyada oteller deniz kenarı, kent, dağ, kırsal alan gibi sınıflandırılmakta ve bulunduğu konum ve üzerinde yerleştiği arazi, topoğrafya, manzara ve peyzaj ile ilişkisi üzerinden tasarlanmaktadır.

Butik oteller; 1980’lerden sonra otel tasarımının hedefi otel ziyaretçilerinin beklentilerini karşılamaya yönelik mekân kalitesi yaratmak oldu. Bu durumun yerel kimlik ve yaşantı ile ilişki kurmayan ve aynılaşan mimari ile olamayacağını fark eden Amerikalı Yatırımcı Ian Schrager “butik otel” kavramını ortaya attı. Butik otel, mimari tasarım, ekipman, kullanılan malzemeler, üst düzeydeki standartlar, deneyimli personel, kişiye özel servisleri olan ve bir benzeri olmayan özel konumlu tesislerdir. Butik otel yeni inşa edilmiş bir yapı olduğu gibi tarihi, kültürel veya sosyal açıdan önemli bir yapının konaklama birimine dönüştürülmesi ile de tesis edilebilir.

Moteller; yerleşim merkezleri dışında, karayolu güzergâhlarında veya yakın çevrelerinde inşa edilen, motorlu araçlar ile seyahat edenlerin konakladığı, yeme-içme ve araç park ihtiyaçlarını karşılayan konaklama tesisleridir. Genellikle az katlı yapılardır.

Pansiyonlar; uzun süreli konaklamaya olanak veren, müşterilerin kendi günlük ihtiyaçlarını giderebildikleri, basit ve yerel yapıların içinde çalışabilen tesislerdir.

Hosteller; genellikle öğrenci, gezgin veya sivil toplum kuruluşu üyesi türündeki ziyaretçilerin düşük bütçeli uzun süreli konaklama ihtiyaçlarını gideren ortak konaklamanın ve destek birimlerin olduğu ve içinde kalanların günlük ihtiyaçlarını gideren olanakları olan sosyal veya tatil amaçlı tesislerdir.

Tatil köyleri; genellikle doğal olarak belirgin özellikleri olan bir çevre içinde rahat ve eğlenceli konaklama olanakları sunan, tematik olan veya belirli bir temaya sahip olmayan, spor, eğlence ve satış hizmetlerine sahip en fazla iki katlı ve yaygın yerleşimli, nitelikli peyzaj düzenlemesine sahip, planlı ve kendi kendine yeten, köy yerleşimi atmosferinde, manzara ile yoğun ilişkili, ziyaretçilerin iyi hissedebileceği bir mimari tasarım ve yerleşim planlaması içinde kurgulanan, sınırlandırılmış, kontrollü, sosyal etkileşimi destekleyici bir konaklama yerleşim türüdür.

Kamping ve karavan alanları; karayolundan kolaylıkla ulaşılabilecek konumda, deniz, göl, dağ gibi doğal çevre içinde ziyaretçilerin kendi olanakları ile çadır ve karavan gibi mobil konaklama ünitelerinde veya basit bungalovlarda konakladıkları ve yeme-içme, kişisel ihtiyaçlar, eğlence ve spor amaçlı çeşitli olanaklara sahip sınırlandırılmış açık bahçe alanına sahip yerleşme türüdür. Yerleşmede birden fazla katlı yapılar bulunmamaktadır.

Termal tesisler; toprak, yeraltı, deniz ve iklim kaynaklı insan sağlığı için tedavi edici ve iyileştirici kaynaklar olarak kaplıca, içmece ve iklim kür merkezlerinin havuz, spor alanları, terapi merkezi, banyo, hamam gibi çeşitli mekanların olduğu ve bu alt birimlerin yanında ziyaretçilerin tedavileri boyunca konakladıkları ve kısmi tıbbi destek aldıkları fonksiyonları içeren yapılardır.

Apart oteller; konut olmaya elverişli mimari tasarımı olan yapılarda ziyaretçilerin kendi yeme içme olanaklarını karşılayabilecekleri gerekli donatıların olduğu ve otel olarak işletilen uzun süreli konaklamada tercih edilen tesislerdir.

Günümüzde, çağdaş konaklama mimarisinden en çok beklenen unsurlar, dünyada turistlerin beklentilerine göre ve yeni arayış içinde olan post-turistlerin yeni çevreleri keşfedici isteklerini gözeterek, imaj ve kimlik transferi yanında ses, koku, derinlik gibi algı deneyimleri verebilen, ekolojik sürdürülebilirliği destekleyici, yöresel, tarihi, sosyal ve kültürel doku ile iletişim kurabilen, geçmişin yapı geleneklerinden ders alan, çevreye en az zararı vererek üzerine yerleştiği alanın değerini koruyarak tasarlanmasıdır.