Turistik Gösteri

Etkinlik Kavram Üretim Yönetimi ve Pazarlama

Destinasyonun karakterine ve sunulan turistik hizmetin niteliğine bağlı olarak gerçekleştirilen, mekânı daha ilgi çekici hâle getiren gösterilere verilen addır. Daha geniş açıdan değerlendirildiğinde, bireylerin ilgisini ve dikkatini çekmek amacıyla bir topluluk önünde gerçekleştirilen eğlence çeşitlerinin ve şovların sergilendiği beceri ve oyunlardır. Turistik gösterilerin tarihsel süreç içinde gelişimine bakıldığında, turistlerin bağımsız tercihlerde bulunmaya başlamalarıyla birlikte, geleneksel reklamların turistler üzerindeki etkisinin kaybolması ve deneyim kültürünün ortaya çıkışı ön plana çıkar. Bu süreç içinde işletmelerin, ziyaretçilerle iletişimin daha interaktif ve dokunaklı bir yolunu geliştirmeleri gerekmiş ve turist gösterileri rekabetin vazgeçilmez bir parçası haline gelmiştir. Turistler açısından değerlendirildiğinde ise turistler, günümüzde kaliteli bir hizmet ya da gülen bir yüz görmekten çok daha fazlasını isterler. Dolayısıyla, deneyimleri eğlenceli, ilgi çekici kılan, katılımcılığı özendiren, değer yaratan ve sınırları ortadan kaldıran gösteriler tercih edilir duruma gelmiştir. Diğer bir ifade ile destinasyonlar da, tek taraflı ve sıkıcı bir iletişim kurmak yerine, ziyaretçiye sürpriz deneyimler yaşatacak, yaratıcılık, mizah ve oyun içeren gösterileri tercih edilmektedir. Deneyim ekonomisini canlandıran bu gösteriler genellikle işletme düzeyinde gerçekleştirilen minör gösterilerdir. Bu tür gösteriler ziyaretçilere görsel bir şölen sunarak hayali bir dünyanın kapılarını da açabilmektedir.

Destinasyonlarda ziyaretçilere farklı bir zaman ve mekânın kapılarını açmak amacıyla duyuları belirli bir harmoni içerisinde bir araya getiren atmosferin bütünlükçü bir yaklaşımla tasarlanması gerekmektedir. Atmosferi yaratan ortam faktörleri turist gösterileri kapsamında özellikle görsel ve işitsel deneyimler yaratılmasına katkı sağlamaktadır. Mekâna uygun biçimde tasarlanan bu gösteriler için potansiyel ziyaretçilerin sosyo-kültürel özelliklerinin göz önüne alınması ve onların ilgilenimlerine uygun olarak gösterilerin tasarlanması gerekir. Nitekim, turistler destinasyona ulaştıkları andan, ayrıldıkları ana kadar farklı türde gösterilerle karşı karşıya kalır ve turistlerin deneyimleri bu gösteriler doğrultusunda şekillenir. Buna bağlı olarak bazı destinasyonlar komedi ve eğlenceye odaklanırken bazıları etnografik özelliklere odaklanmaktadır. Otel işletmeleri özelinde gerçekleştirilen en bilindik gösteriler, Türk geceleri ve animasyonlardır; restoranlar özelinde ise tranşörler tarafından çeşitli yiyeceklerin müşterilerin masasında pişirilme gösterisidir. Ayrıca ışık ve havai fişek gösterileri, su gösterileri, teatral gösteriler, spor, müzik ve dans gösterileri de örnek olarak sayılabilir. Diğer taraftan, hizmet sektörünün özünde teatral gösteriler barındırması nedeniyle işletmeci ve çalışanlar oyuncu olarak, müşteriler ise izleyici olarak düşünülür. Birer oyuncu olarak görev yapan personel Disneyand vb. temalı parkları birer gösteri merkezine dönüştürür. Ayrıca, hiçbir özelliği olmadığı halde turistik gösteriler sayesinde dünyanın gözde destinasyonları arasına giren Las Vegas da çarpıcı örnekler arasında yer almaktadır. Turistik gösteriler hem temalı parklarda hem de Las Vegas gibi destinasyonlarda, ziyaretçileri etkileme ve duygusal bir tepki görmenin yanı sıra ziyaretçilerin eğlenmesi ve hatta gösteriye dahil olması için gerçekleştirilirler. Bunun için de göz kamaştırıcı gösterilerin her şeyi kapsaması, gösteri süreci içinde boşluk bırakılmaması ya da gösterinin durmaması gerekir. Böyle bir gösteri, izleyiciyi şaşırtarak ve güldürerek sunulmaya çalışılan şeyin özüne çeker. Ancak bu gösteriler her zaman beklenen etkiyi yaratamayabilir. Türk geceleri, Türk kültürünü yansıtmayan, estetikten uzak abartılarla dolu bir gecenin turistlere yaşatılması, kültürü yozlaştırdığı gerekçesiyle eleştirilere maruz kalmaktadır.

Turistik gösterilerle ilgili eleştiriler ilk defa Richard Schechner’ın tarafından turizm ve tiyatronun bir araya gelmesinden duyduğu endişe sonucunda dile getirildi. Örneğin, yaz gecelerine serinlik katacak bir top dondurma almak için dondurma satıcısının gereğinden uzun süren oyununa dahil olmak turistler için rahatsız edici olabilir. Dolayısıyla turist gösterilerinin gerçeğe en uygun ve abartıdan uzak şekilde hazırlanmış, manevi değerlere karşı saygılı sembolik temsiller olmasına dikkat edilmesi gerekir. Nitekim bu gösterilerin, insanların uzun süreli hafızasında yer edinen nostaljik bir çekiciliği vardır.

Yerel kültüre hâkim bir turizm profesyoneli tarafından gerçekleştirilecek olan doğru tasarlanmış gösteriler, en zor beğenen turistlerin dahi ilgisini çekebilir. Çünkü bu gösterilerin temelinde gösterinin konusu her ne olursa olsun destinasyon ve işletmenin kültürel yapısını yansıtan sembolik bir temsil vardır. Bu gösteriler sayesinde destinasyonlar kendi mitlerini, efsanelerini ve kendi tarihlerini yeniden yaratabilir veya destinasyonun hatırda kalmasını sağlayabilirler. Tarihi öneme sahip veya trajedi içeren olayları sergileyerek, ölümü realize eder ve yeniden canlandırarak bir portresini sunarlar. Bu gösterilerin dikkatli bir şekilde koreograflanmış, kıyafetlerinin doğru seçilmiş ve iyi dekore edilmiş mekanlarda yapılması gerekir.

Yararlanılan Kaynaklar

Balme, C. B. (1998). Staging the Pacific: Framing Authenticity in Performances for Tourists at the Polynesian Cultural Center, Theatre Journal, 50(1): 53-70; Morgan, M., Watson, P., ve Hemmington, N. (2008). Drama in the Dining Room: Theatrical Perspectives on the Foodservice Encounter, Journal of Foodservice, 19 (2): 111-118; Rogers, D. L., Vrotsos, K. L., ve Schmitt, B. H. (2003). There’s No Business That’s Not Show Business: Marketing in an Experience Culture. FT Press. http://turkoloji.cu.edu.tr/HALKBILIM/7.php, (Erişim tarihi: 11. 12. 2019).