Tokat Yüksek Kahve Demokrasi Müzesi

Müze Etnografya Müzesi

(Tokat, 2019 - )

Tokat şehir merkezi Soğukpınar Mahallesi’nin Behzat Semti’nde bulunmaktadır. Binanın doğu yönünde Behzat Bulvarı ve Behzat Deresi, batı yönünde Behzat Çarşısı, güney yönünde Behzat Camii ve Saat Kulesi’nin de yer aldığı Behzat Meydanı, kuzey yönünde bitişik nizamda konut ve ticarethaneler vardır.

XX. yüzyıl başlarında inşa edildiği düşünülen Yüksek Kahve’nin güney cephesinde yer alan ahşap bezeme üzerinde Doğu Arap rakamları ile 1903 tarihi yer almaktadır. Bodrum kat, zemin kat ve birinci kattan oluşan yapı Tokat’ta sivil mimarinin önemli örneklerindendir. İnşa edildiği dönemde Hükümet Konağı, Jandarma Konağı, Memleket Hastanesi ve Belediye Binası gibi Tokat’ın siyasi ve idari binalarının bulunduğu Behzat semtinde bulunmaktadır. Konumundan dolayı şehirdeki siyasi oluşumlara yakinen tanıklık eden yapı, İttihat ve Terakki, Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, Kuva-yı Milliye, Türk Ocağı gibi bazı cemiyet ve partilere de merkezlik yapmıştır. Ayrıca konaklama ve toplantı mekânı olarak kullanıldığı bilinmektedir. Yüksek Kahve bulunduğu merkezi konumdan dolayı Tokat’ı ziyaret eden önemli kişilerin halka hitap ettiği bir merkez de olmuştur. Başta Atatürk olmak üzere İsmet İnönü, Rauf Orbay, Celal Bayar, Adnan Menderes Tokat ziyaretlerinde Yüksek Kahve’nin balkonunda konuşmalarını gerçekleştirmiştir.

Tokat’ın siyasi hayatında önemli bir yere sahip olan Yüksek Kahve, 1984 yılında tescillendi. Tokat İl Özel İdaresi tarafından 2006-2008 yıllarını kapsayan Tokat İli Stratejik Planı çerçevesinde 2007 yılında satın alınması planlandı. 2013 yılında Vali Mustafa Taşkesen’in girişimleri neticesinde Şevket Aydın’dan satın alınarak kamulaştırıldı, mülkiyeti Tokat İl Özel İdaresine geçti. Kamulaştırılması sonrasında gerek şehir içerisindeki konumu gerekse işlevi ile Tokat siyasi ve sosyal hayatına tanıklık eden Yüksek Kahve, yapının şehir hafızasındaki anı değeri de göz önünde bulundurularak Demokrasi Müzesi’ne dönüştürülmesi amacıyla restorasyonuna başlandı ve 2018 yılında tamamlandı. Müzenin genel ziyarete açılışı 28. 09. 2019 tarihinde gerçekleştirildi.

Tokat Yüksek Kahve Demokrasi Müzesi’nin sergi mekânı birinci katta yer almakta olup Türk Demokrasi tarihinin kronolojik olarak anlatıldığı beş tematik salondan oluşmaktadır. Prof. Dr. İsmet Türkmen’in bilimsel danışmanlığında hazırlanan müzenin giriş holüne Türk Demokrasi tarihinin sürekliliğini ziyaretçilere hissettirebilmek ve konuya dikkat çekilebilmek için farklı seçim periyotlarına ait üç adet seçim sandığının, aslına uygun olarak replikaları yerleştirilmiştir. Ayrıca Yüksek Kahve’nin kısa tarihinin yer aldığı bir pano da duvarda yer almaktadır.

Sergi salonlarından ilki Demokrasiye Giden Süreç ismini taşımaktadır. Osmanlı Devleti’nde demokrasinin gelişim aşamalarına ait görsellerin yer aldığı salonda insan hakları, din ve vicdan hürriyeti gibi konuları ele alan arşiv vesikalarına ait görsellerin yanında Sened-i İttifak, Tanzimat Fermanı, Islahat Fermanı, Birinci ve İkinci Meşrutiyet dönemleri hakkında görsel malzeme ve açıklamalara yer verilmiştir. Milli Mücadele ve Tokat ismini taşıyan ikinci salonda Mondros Mütarekesi sonrasında gerçekleşen işgaller ve milli mücadele sürecini ele almaktadır. Amasya Genelgesi, Erzurum ve Sivas kongrelerine ait kararlar ile Büyük Millet Meclisi’nin açılmasıyla milli egemenliğe dayalı yönetim şekline geçiş görsel malzemeler ve açıklamalarla betimlenmektedir. Ayrıca Milli Mücadele döneminde Tokat’ın üstlendiği rol de ziyaretçilere gösterilmektedir. Müzenin üçüncü ve aynı zamanda en büyük salonu Tokat’ın Değerleri ismini taşımaktadır. Bu salonda Tokat’ta görev yapmış olan vali ve belediye başkanlarına ait fotoğraflar ve bilgiler yer almaktadır. Türkiye’de Askeri Müdahaleler başlığını taşıyan dördüncü salon demokrasinin önemli gerekliliklerinden biri olan Türk tarihindeki anayasalara ve bu anayasaların darbeler neticesinde nasıl kesintiye uğradığını ziyaretçilere anlatan görsel malzemeler ve açıklamaları sergilemektedir. Tokat’ın Siyasi Yaşamı ismini taşıyan beşinci salon geçmişten günümüze Tokat milletvekillerine ve Tokat’ta gerçekleşen seçimlere ayrılmıştır. Milletvekillerinin fotoğrafları ve kısa biyografilerinin yanında bir kısmına ait özel eşyalar da sergilenmektedir.

Müzenin yer aldığı bina uzun süre kahvehane olarak hizmet vermiştir. Bu nedenle hazırlanan projede zemin kat ziyaretçilerin müze ziyareti öncesi ve sonrasında kullanabileceği kahvehaneye dönüştürülmüştür. Kahvehanenin kapalı mekânına ait duvarlar hat, tarihî Tokat fotoğrafları ve Türk İstiklal Harbi dönemine ait kartpostalların yer aldığı tablolarla süslenmiştir.

Tokat Yüksek Kahve Demokrasi Müzesi, Türk Demokrasi tarihini ve Tokat’ın Türk Demokrasi tarihindeki yerini kronolojik olarak anlatan tematik bir müzedir. Ayrıca ziyaretçilerine Türk Demokrasi tarihini anlatmanın yanında in-situ sergileme dâhilinde yakın dönem Tokat tarihinde önemli olaylara şahitlik etmiş Yüksek Kahve binasının da sergilendiği bir yapıya sahiptir.

Yararlanılan Kaynaklar

Kavukcuoğlu, S. (2016). Tokat Yüksek Kahve Koruma Projesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul: İ. Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü; Tokat Valiliği (2008). Tokat İli Stratejik Planı. Tokat: Tokat İl Özel İdaresi; Yazarsız (2014). Tarihi Yüksek Kahve Müze Oluyor, Geçmişten Geleceğe Yerel Kimlik, 38: 6; Yazarsız (2016). Yüksek Kahve Demokrasi Müzesi Teşhir Tanzim Projesi Değerlendirme Raporu, Tokat: Atölyeteati Mimarlık Mühendislik Danışmanlık Tic. Ltd. Şti.

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Kavukcuoğlu, S. (2016). Tokat Yüksek Kahve Koruma Projesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.