Sarissa Antik Kenti Kazıları

Arkeolojik Kazı

Sivas’ın Altınyayla ilçesine bağlı Başören Köyü’nün dört kilometre doğusunda yer almaktadır. Bölgenin günümüzdeki yöresel adı Kuşaklı olarak geçmekte olup, birçok yayında yerleşimin adı Kuşaklı-Sarissa olarak yer almaktadır. Hititler tarafından MÖ ikinci binyılda yukarı ülke olarak adlandırılan Doğu Kapadokya bölgesine dâhil olan bölgenin, başkent Hattuşa’da ele geçen çivi yazılı metinlerden edinilen bilgilere dayanarak Hitit İmparatorluk tarihinde önemli bir yere sahip olduğu bilinmektedir. Araştırmalara 1992 yılında yüzey araştırmaları ile başlandı, Alman arkeolog Prof. Dr. Andreas Müller-Karpe başkanlığında bilimsel kazı çalışmaları 1993-1997 yılları arasında devam etmiştir.

Hitit İmparatorluk döneminde MÖ XVI. yüzyılda kurulan şehir, ortalama 2000 metre yüksekliğindeki dağlarla çevrili yaylanın doğal bir tepesinde kurulmuştur. Şehir oval planlı olup etrafı sandık sur tekniğinde duvarlarla çevrilidir. Surlarla çevrili şehrin dört kapısı tespit edilmiş ancak ikisi kazılabilmiştir. Kazı çalışmalarında açığa çıkarılan A binasında yaklaşık 50 çivi yazılı tablet parçası ele geçmiş bunların çoğunluğunun din ve kült içerikli olduğu anlaşılmıştır. Dolayısıyla A binasının kültsel bir işlevi olduğu düşünülmektedir. Ancak mimari özellikleri değerlendirildiğinde yapı tapınak olarak tanımlanmamaktadır. Kazının hafiri tarafından olasılıkla bir rahibin oturduğu ev olarak tanımlanmıştır. A binasının yanında açığa çıkarılan B binası da benzer mimari özelliktedir.

Kuşaklı Akropolü’nde 1995 yılında açığa çıkarılmaya başlanan ve C Binası olarak adlandırılan yapı mimari özellikleri bakımından alanda ortaya çıkarılan diğer mekânlardan farklı özellikler göstermektedir. 4660 metrekarelik alanı kapsayan yapının en az iki katlı olduğu anlaşılmaktadır. Yapının biri güneybatıda diğeri kuzeydoğuda olmak üzere iki anıtsal kapısı olup an az 110 odasının bulunduğu tahmin edilmektedir. Dikdörtgen planlı olan yapının revaklı kısmında geçilerek bir ön adaya oradan da 210 metrekarelik bir alanı kapsayan kült odasına (aditon) ulaşılmaktadır. On altı direkli kült odasının büyüklüğü dikkat çekicidir. Yapı, kazının hafiri olan Prof.Dr. Andreas Müller-Karpe tarafından Fırtına Tanrısının tapınağı olarak tanımlandı, Hitit başkenti Hattuşa’daki yapılar da dahil bu büyüklükte bir kült odası bulunan bir tapınak henüz açığa çıkarılamamıştır. Günümüze kadar kazılmış en büyük Hitit binası olan yapı Sarissa’nın Fırtına Tanrısı’nın Tapınağı olarak adlandırılmıştır. Tapınağın bodrum katında ele geçen, birçok tasvirde karşımıza çıkan Fırtına Tanrısının arabasını çeken boğa çiftinin betimlemeleri olan eser bugün Sivas Arkeoloji Müzesi’nde sergilen nadide eserler arasında yer almaktadır. Eserin restorasyonu ve tamamlanma işlemi Şakir Akbaş tarafından yapılmıştır.

Başkent Hattuşa’da ele geçen çivi yazılı tabletlerde, Hitit krallarının bizzat katıldığı her ilkbaharda kutlanan bayram törenlerinde Sarissa şehrinden bahsedilmektedir. A binasında ele geçen çivi yazılı tablette, kralın başkentten çeşitli kült işlemlerini gerçekleştirmek amacıyla kente geldiğini anlatan metinde; “Eğer Kral, ilkbaharda bayram yapmak için Sarissa’ya gittiğinde, Kral kente yaklaştığında, şehre girmez, bilakis kral yukarı yola giderek Fırtına Tanrısının huwaşi taşlarıyla buluşur…” şeklinde yer alan satırlarda kentin Hititler için önemli bir kült kenti olduğu anlaşılmaktadır. Ancak kentin asıl önemi; yerel tanrı olan Sarissa’nın Fırtına Tanrısının uluslararası antlaşmalarda üzerine ant içilen tanrılar arasında yer almasıdır. Tarihte bilinen ilk barış antlaşmasının tarafları olan Mısır Firavunu II.Ramses ve Hitit İmparatoru III. Hattuşili arasında yapılan Kadeş Barış Antlaşması’nın metninde Karnak’taki Amun Tapınağı’nın dış duvarlarında Mısır Hiyeroglif yazısıyla Sarissa Kenti’nin Fırtına Tanrısının yazılmış olması Sarissa Kenti’nin Hitit inanç dünyasındaki önemini gözler önüne sermektedir.

Yararlanılan Kaynaklar

Alp, S. (2011). Hitit Çağında Anadolu. Ankara: TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları; Müller-Karpe, A. (1998). Kuşaklı-Sarissa 1993-1997 Kazılarına Toplu Bakış, 20. Kazı Sonuçları Toplantısı, 1: 445-466; Müller-Karpe, A. ve Müller-Karpe, V. (2013). Kuşaklı-Sarissa. İçinde; M. Doğan-Arslan ve M. Arslan (Editörler), Hititler Bir Dünya İmparatorluğu (ss. 220-227). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları; Müller-Karpe, V. (2006). Anadolu’da Bronz Çağı’nda Bira. İçinde Ü. Yalçın, C. Pulak ve R. Slotta (Editörler), Uluburun Gemisi: 300 Yıl Önce Dünya Ticareti (ss. 173-188). İstanbul: Ege Yayınları.