Halilü’r-Rahman Gölü’nün (Balıklı Göl) kuzey kenarında yer almaktadır. Bizans döneminden kalma St. Aziz Thomas Kilisesi yerine inşa edilen caminin avlusunda medresesi yer almaktadır. Caminin dershane mescidi kısmında bulunan kitabelerde yer alan bilgiye göre; cami ve medresenin 1736 yılında (hicri 1149) Osmanlı Rakka Valisi Rıdvan Ahmet Paşa tarafından inşa ettirildiği anlaşılmaktadır. Vali Rıdvan Ahmet Paşa’nın sert karakteri ve Rızvaniye Camii inşası sırasında işçilere yapmış olduğu baskılar nedeniyle, cami halk arasında Zulumiye Camii ismiyle de anılmaktadır.

İnşasında düzgün kesme taşlar kullanılan cami, enine dik dörtgen planlı şekilde inşa edilmiştir. Yapının mihrap duvarı boyunca sıralı üç kubbesi yer almaktadır. Mihrap önünde bulunan kubbe yuvarlak, diğer kubbeleri ovaldir. Son cemaat yeri üç gözlü olup, önde iki sütun üzerine oturan, yanlarda da duvarlara bağlanan üç kubbe ile örtülüdür. Caminin geçme ve kakma teknikle yapılmış olan ahşap kapısı XVIII. yüzyıl Rumili kompozisyon süslemesinin özelliklerini taşımaktadır. İnşa tarihinden kalan bu ahşap kapı, Urfa camileri içerisinde tek örnektir.

Caminin minaresi sonradan inşa edilmiş tek gövdeli onikigen yapılıdır. Tek şerefesi bulunan ve kesme taştan yapılan minarenin süslemesi şerefede yoğunlaşır. Yan yana birleştirilerek oluşturulan şerefe korkuluğu petek biçiminde altıgen şeklinde olup aralarındaki boşlukları başları yukarı doğru bakan balık figürleriyle süslenmiştir. Caminin medrese dahilinde yapılmış olan bir de kütüphanesi bulunmaktadır. Medrese Vakfiyesinin dershane muttala (gelecek) kayıtlarında bir kütüphane inşa edildiğinden bahsedilmektedir. Bu bilgiye 1153 yılında vakfiyeye yapılan kitap bağışı kayıtlarından da ulaşılabilmektedir. Bazı kaynaklara göre, kütüphanenin başka bir tarihte inşa edildiğİ ifade edilse de vakfiye kayıtları esas alındığında medreseyle birlikte yapılmış olduğu anlaşılmaktadır.

Vakıflar Genel Müdürlüğü, Abide ve Yapı İşleri Dairesi kayıtlarına göre, Rızvaniye Camii Medresesi 1963 yılında üzerinde bulunan izlerden hareketle eski haline sadık kalınarak restore edilmiştir. Caminin XIX. yüzyılda yapılmış gravürlerinde görülen soğan tipli kubbeleri ve mihrap duvarında yer alan üçgen alınlıktan, yapının esaslı bir değişim geçirdiği anlaşılmaktadır. Ayrıca, caminin doğu kısmında yer alan ve odaları göl manzaralı olan köşkün de günümüzde olmadığı görülmektedir. 1967 yılında yapılan restorasyonda, caminin son cemaat yeri ve minaresi hariç harem kısmı tamamen yıkılmış ve aslına uygun şekilde kesme taşlarla yeniden yapılmıştır.

Rızvaniye Camii ve Medresesi son olarak 1992 yılında Şanlıurfa Valiliği ve Şanlıurfa İl Kültür, Eğitim, Sanat ve Araştırma Vakfı (ŞURKAV) işbirliğiyle restore edilmiştir. Yapılan restorasyon çalışmasında pencere korkulukları ve ahşap doğramalar yenilenmiştir, son cemaat alanının döşeme taşları değiştirilmiştir, kıble kısmının Balıklıgöl ile temas eden tarafında bulunan koruyucu beton şerit taş ile kaplanmış, medrese odalarının dökülen sıvaları yenilenmiş, duvarlar raspalanmış ve çürütmeler yapıldı, sıva altı elektrik tesisatı döşenmiş, tuvalet giderleri şehir kanalizasyonuna bağlanmış, bahçe taşları, havuzu ve namazgâhı yeniden yapılmıştır.

Tarihi çok eskilere dayanan ve peygamberler şehri olarak da anılan Urfa, ilkel, çok tanrılı ve tek tanrılı birçok dinin ve bu dinlerin kültürlerinin kesişim noktası olan bir şehirdir. Urfa’nın en çok bilinen ve ziyaret edilen noktası olan Balıklı Göl’ün hemen yanı başında bulunan Rızvaniye Camii kültürel zenginliğinin en güzel örneklerinden bir tanesidir. Rızvaniye Cami ve Medresesi, konumu, tarihi geçmişi, bölgede eşine rastlanmayan ahşap kapısı ve bünyesinde barındırdığı her biri birbirinden farklı tarih kokan özellikleriyle Urfa’yı ziyaret eden yerli ve yabancı turistlerin mutlaka görmeleri gereken yerlerden bir tanesidir.